Μια άγνωστη φωτογραφία που ανάρτησε στο facebook η εκλεκτή ερευνητική Ομάδα της πόλης «Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης» προκαλεί συγκίνηση και άνοιξε μεγάλη συζήτηση για την τεκμηρίωση και την ταυτοποίηση της. Είναι η μοναδική φωτογραφία, άγνωστη και στον επιστημονικό κόσμο, που δίνει με εξαιρετικές λεπτομέρειες το πολύπτυχο θαλάσσιο τείχος της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, το οποίο κατεδαφίστηκε κατά την οθωμανική περίοδο της πόλης, στην καμπή της δεκαετίας του 1870.
Η φωτογραφία έγινε viral στο διαδίκτυο, γεγονός που εντυπωσιάζει ο μεγάλος αριθμός των ενδιαφερομένων για την ιστορία της πόλης, το έντονο ενδιαφέρον για παλιές φωτογραφίες και ο διάλογος που αναπτύχθηκε για την τεκμηρίωση της φωτογραφίας από τον επιστημονικό κόσμο, τους Θεσσαλονικείς και χιλιάδες εν γένει ακόλουθους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Και αυτή η φωτογραφία κατέδειξε με την δημοσιότητα που πήρε μέσω του διαδικτύου και την συμβολή των μελών του τη δύναμη που έχει στις μέρες μας τα ιντερνετικά μέσα σύνδεσης.
Η δεύτερη φωτογραφία με το θαλάσσιο τείχος που προήλθε από οίκο πλειστηριασμού του Παρισιού.
Είναι μια σπάνια φωτογραφία, των Αρμένιων αδερφών φωτογράφων Αμπντουλάχ που δραστηριοποιούνταν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη στα μέσα του 19ου αιώνα, και φυλάσσεται στα Κρατικά Αρχεία της Ουγγαρίας. Την ξετρύπωσε από εκεί με τις ιντερνετικές μηχανές αναζήτησης για παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης το μέλος της πολύτιμης διαδικτυακής ομάδας Ζαχαρίας Σεμερτζίδης και πριν βγει στον «αέρα» συζητήθηκε στην Ομάδα ΠΦΘ και «ταυτίστηκε με ασφάλεια ως φωτογραφία της Θεσσαλονίκης», σύμφωνα με ανακοίνωσή της. Η ίδια Ομάδα θεωρεί ότι η φωτογραφία τραβήχτηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1860, καθώς συμπεριλήφθηκε σε φωτογραφικό λεύκωμα με οθωμανικές πόλεις για την Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το1867. Προσωπικά έχω εμπιστοσύνη στην προσεχτική έρευνα και την τεκμηρίωση των φωτογραφιών από την Ομάδα πριν από την ανάρτησή τους. Αλλά μετά το συγκινητικό ξάφνιασμα για το αναπάντεχο εύρημα διατυπώθηκαν κάποιες αμφιβολίες σχετικά με την ταυτοποίησή της. Πάντως, μετά την επισήμανση από φίλους μου ότι τα βουνά του ορίζοντα της φωτογραφίας είναι τα βορειοδυτικά προβούνια της Θεσσαλονίκης και ότι στο χάρτινο πλαίσιο υπάρχει η σύγχρονη με τη φωτογραφία αναγραφή με μελάνι εποχής «”Vue de Salonique», εξανεμίστηκε η πρώτη εν θερμώ δυσπιστία μου. Στο μεταξύ την ίδια εβδομάδα αναρτήθηκαν και άλλες δύο παρόμοιες φωτογραφίες. Είναι της ίδιας εποχής είναι τραβηγμένη από την αντίθετη πλευρά προς τον Λευκό Πύργο που περιλαμβάνει το γνωστό τοπόσημο (τον Πύργο) και έτσι με τη συμβολή των ιντερνετικών καταθέσεων ταυτοποιήθηκε οριστικά το θέμα: Είναι Θεσσαλονίκη!.
Ωστόσο, το φωτογραφικό εύρημα είναι σημαντικό και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα και γενικότερη μελέτη και τεκμηρίωση. Για το λόγο αυτό το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με την πρωτοβουλία του καθηγητή Βλάση Βλασίδη προετοιμάζει μια προσεχή ημερίδα αφιερωμένη στην επίμαχη φωτογραφία όπου θα κληθούν οι ενδιαφερόμενοι, ειδικοί, γνώστες και «θωμάδες» να καταθέσουν τις απόψεις τους. Θα είναι βέβαια ένα χρήσιμο φροντιστήριο και για τους νέους φοιτητές για τις μεθόδους που εφαρμόζονται και απαιτούνται προκειμένου να τεκμηριωθεί με ασφάλεια μια παλιά φωτογραφία.
Με την πρόσφατη ανακάλυψη πληθαίνουν οι φωτογραφίες που αποτύπωσαν το θαλάσσιο και το δυτικό τείχος της Θεσσαλονίκης πριν από την κατεδάφισή του μετά το 1870 από την οθωμανική διοίκηση της πόλης. Όμως τα πρωτεία και την παλιότερη χρονολογικά θέση μέχρι στιγμής έχει η περίφημη φωτογραφία του Γιόζεφ Σέσελυ του 1863, η παλιότερη της Θεσσαλονίκης, που δημοσίευσε στο αποκαλυπτικό βιβλίο του (Θεσσαλονίκη 1863-1873) ο Γιάννης Επαμεινώνδας το 2014.
Πάντως η νέα φωτογραφία των Κρατικών Αρχείων της Ουγγαρίας είναι η πρώτη «ζωντανή» φωτογραφία του θαλάσσιου τείχους της Θεσσαλονίκης που κατεδαφίστηκε για να επεκταθεί η προκυμαία και να αεριστεί η πόλη από τη θαλάσσια αύρα. Το υπόστρωμα της σημερινής παραλιακής Λεωφόρο Νίκης είναι πακτωμένο από τις πέτρες και τα μπάζα των τειχών που βλέπουμε ακόμη όρθια στην άγνωστη σε μας φωτογραφία των διάσημων αρμένιων φωτογράφων της Κωνσταντινούπολης.
Χ.ΖΑΦ.
