Η 16η Σεπτεμβρίου του 1951 ήταν μια λαμπρή μέρα για τη Θεσσαλονίκη. Παρουσία επισήμων και χιλιάδων Θεσσαλονικιών και επισκεπτών έγιναν τα εγκαίνια της 16ης ΔΕΘ ύστερα από διακοπή δέκα χρόνων εξαιτίας των πολεμικών γεγονότων. Η πανηγυρική ατμόσφαιρα, τα ζεστά λόγια, η «καύσις των πυροτεχνημάτων», τα ανακαινισμένα περίπτερα με τα νέα εκθέματα, αλλά και η γενικότερη ειρηνική περίοδος που διανοιγόταν για τη χώρα έδινε μια αισιόδοξη προοπτική και ένα αίσθημα ασφάλειας και ανάπτυξης στην πόλη και την ελληνική οικονομία.
Οι είκοσι μέρες της λειτουργίας της πρώτης μεταπολεμικής Έκθεσης δικαίωσαν αυτές τις προσδοκίες του κόσμου και των οικονομικών παραγόντων της χώρας. Στην πρώτη μεταπολεμική έκθεση πήραν μέρος 370 ελληνικές βιομηχανίες και 300 εκθέτες χειροτεχνίας και λαϊκής τέχνης. Και αυτή η έκθεση κρατάει ακόμη το ύφος των προπολεμικών διοργανώσεων που πρόβαλαν τα επιτεύγματα της αγροτικής παραγωγής, μια και παρουσιάστηκαν 4.500 μικροδείγματα γεωργικών προϊόντων από 51 περιφέρειες της χώρας. Αν και η μόνη επίσημη συμμετοχή ήταν αυτή την Γιουγκοσλαβίας, συμμετείχαν στην Έκθεση 460 ξένοι εκθέτες μέσω Ελλήνων αντιπροσώπων που προέρχονταν από 16 χώρες.
Το 1951 στάθηκε η αφετηρία για την αλματώδη ανάπτυξη όλων των παραμέτρων της ΔΕΘ, τόσο των οικονομικών και εκθεματικών δεδεδομένων όσο και των εγκαταστάσεων της ΔΕΘ. Τη νέα δυναμική περίοδο της Διεθνούς Έκθεσης σηματοδοτούσε το χαλύβδινο γλυπτό του Ζογγολόπουλου, ύψους 16 μέτρων, που στήθηκε το 1965 στη βόρεια είσοδο της Έκθεσης, στο Σιντριβάνι και αποτέλεσε, μαζί με το νεότερο πύργο του ΟΤΕ (1970), τα νέα οπτικά σύμβολα της πόλης. Με ραγδαία ανάπτυξη σε εκθεσιακούς χώρους, εκθέματα και συμμετοχές, η ΔΕΘ αποτέλεσε τον καθρέπτη της ελληνικής οικονομίας και «σχολείο» της τοπικής επιχειρηματικότητας. Για δεκαετίες στάθηκε και ο ιδεώδης χώρος προβολής των τεχνολογικών επιτευγμάτων των δύο υπερδυνάμεων ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης στη ΝΑ Ευρώπη.
Η νότια πύλη της ΔΕΘ.
Τα κτήρια της ΔΕΘ
Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 συντάχθηκε νέο ρυμοτομικό σχέδιο της ΔΕΘ και χτίστηκαν μεγάλα περίπτερα προκειμένου να καλύψουν τη μεγάλη ζήτηση σε χώρους. Η ανέγερση περιπτέρων ανατέθηκε σε σημαντικούς αρχιτέκτονες της εποχής που μετέφεραν στη Θεσσαλονίκη πρωτοποριακούς αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και αισθητικές τάσεις. Πέρα από τα κρατικά, κατασκευάστηκαν και αρκετά καλαίσθητα περίπτερα από ιδιώτες. Ανάμεσα στα εντυπωσιακά μεταπολεμικά κτήρια ήταν το περίπτερο της βαριάς βιομηχανίας (αρχιτέκτονας Δ. Τριποδάκης) το 1955, το περίπτερο του ΕΟΤ (1959) του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη και τα περίπτερα της Εθνικής Τράπεζας το 1960 (αρχιτέκτονας Ν. Βαλσαμάκης) και Εμπορικής Τράπεζας (1959) σε σχέδια του αρχιτέκτονα Δ. Καψαμπέλη. Η ανανέωση της αρχιτεκτονικής των περιπτέρων σε συνδυασμό με την αισθητική των εκθεμάτων, σημειώνεται σε έντυπο της ΔΕΘ, εξοικείωσαν το κοινό με τις τελευταίες διεθνείς αισθητικές τάσεις.
Η ανέγερση περιπτέρων και συνεδριακών κέντρων, μαζί με την αναμόρφωση των κεντρικών εισόδων συνεχίστηκε και τις επόμενες δεκαετίες. Σημαντική αναβάθμιση αποτελεί η ανέγερση του περιπτέρου 8 που αποτέλεσε το εμπορικό κέντρο της Έκθεσης το 1968 καθώς άλλα νεώτερα εμπορικά περίπτερα και η δημιουργία συνεδριακών κέντρων για να καλύψει τις επικοινωνιακές και συνεδριακές ανάγκες που περιέλαβε στους νέους στόχους της.
Συμμετοχές και σταθμοί
Η ανάπτυξη της ΔΕΘ τα επόμενα χρόνια χαρακτηρίζεται ραγδαία και ακολουθεί την ανάλογη πορεία της ελληνικής οικονομίας. Αλλωστε η ΔΕΘ αποτελούσε τον καθρέπτη της και το βήμα προβολής όχι μόνο των οικονομικών επιτευγμάτων, αλλά της συνολικής ανάπτυξης της χώρας. Η εσωτερική ανάπτυξη είχε ως αποτέλεσμα και τη διεύρυνση του αριθμού των ξένων χωρών που προσδοκούν οικονομικά οφέλη από την τοπική αγορά και τη βαλκανική ενδοχώρα με την παρουσίαση και προβολή των προϊόντων τους. Η αύξηση αυτή, αν και δεν έχουμε επίσημα στοιχεία, οφειλόταν στην κλείσιμο μεγάλου αριθμού οικονομικών πράξεων που συντελούνταν μέσω της ΔΕΘ ανάμεσα στους εκθέτες και τους Έλληνες εμπορικούς επισκέπτες και επιχειρηματίες. Ήδη η μεταπολεμική Ελλάδα έμπαινε στη βιομηχανική τροχιά εγκαταλείποντας την γεωργική και μεταπρατική οικονομία, γεγονός που αντανακλούσε και στα περίπτερα της Έκθεσης.
Σταθμός στην αναπτυξιακή πορεία της ΔΕΘ αποτελεί η 25η ΔΕΘ του 1960 κατά την οποία οι ξένες επίσημες συμμετοχές έφτασαν τις 18 χώρες. Αξιοσημείωτη ήταν η αύξηση των επισκεπτών που ξεπέρασε το 1.120.000 άτομα από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 1960 ήταν και η χρονιά που καθιερώνεται η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, ως εκδήλωση της ΔΕΘ, που εξελίσσεται στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου. Δεύτερος αξιόλογος σταθμός της αναπτυξιακής πορείας του θεσμού είναι η 50ή ΔΕΘ το 1985, έτος που συμπληρώνονταν και τα εξηντάχρονα από την έναρξή της το 1926. Είχαν λάβει μέρος πολλές ξένες χώρες και πολλές ελληνικές βιομηχανικές εταιρίες, με κύριο χαρακτηριστικό της τον έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό. Ένα μεγάλο μέρος της 50ής ΔΕΘ κάλυπταν ιδιωτικές ελληνικές συμμετοχές, ενώ επιβλητική ήταν η παρουσία οργανισμών και Υπηρεσιών. Τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα αυτός ο τριτογενής τομέας είχε έντονη παρουσία στη ΔΕΘ σε βάρος της πρωτογενούς παραγωγής.
Είναι χαρακτηριστικό ότι και στη διάρκεια της δικτατορίας (1967-1974) η ΔΕΘ λειτούργησε κανονικά με τη συμμετοχή και χωρών που στο πολιτικό προσκήνιο εκφράζονταν κατά της χούντας. Η μόνη διαφορά ήταν η παρουσία ισχυρής φρουράς κατά την επίσκεψη των δικτατόρων φοβούμενοι δυναμικές πράξεις από τις αντιστασιακές οργανώσεις. Μια ανεπιτυχής απόπειρα έγινε από την οργάνωση του ΠΑΜ το 1967 όταν επιχείρησε να ρίξει στο σκοτάδι τη ΔΕΘ κατά την ώρα των εγκαινίων ανατινάσσοντας πυλώνα του ηλεκτρικού δικτύου της ΔΕΗ.
Εκθέματα και καινοτομίες
Η πλειονότητα των εκθεμάτων των μεταπολεμικών εκθέσεων ήταν βιομηχανικά προϊόντα και είδη προωθημένης τεχνολογίας που πέρα από το εμπορικό ενδιαφέρον εξήπταν και την περιέργεια του κοινού. Στις ΔΕΘ παρουσιάστηκαν όλες σχεδόν οι καινοτομίες της ευρωπαϊκής και αμερικανικής βιομηχανίας από το πρώτο κλιματιστικό μηχάνημα και τις πρώτες ηλεκτρικές σκούπες ως το «μαγικό σπίτι», όπου όλα ήταν αυτοματοποιημένα, με επίκεντρο ένα μηχάνημα που δεχόταν διαταγές με φωνή.
Στη ΔΕΘ πρωτοεμφανίστηκε κατά την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία και η τηλεόραση, που ήταν άγνωστη στην Ελλάδα, παρότι σε άλλες χώρες είχε μεγάλη διάδοση. Η τεχνολογική αυτή πρόοδος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο περίπτερο της Σοβιετικής Ενωσης το 1954 κατά τη διάρκεια της 19ης ΔΕΘ. Το 1956 στο περίπτερο των ΗΠΑ παρουσιάστηκε κύκλωμα κλειστής τηλοψίας προκαλώντας μεγάλη εντύπωση στο κοινό που συνωστίζονταν να δει το τεχνολογικό θαύμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι στη ΔΕΘ γεννήθηκε και η ελληνική τηλεόραση το 1960. Ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός λειτούργησε με πρωτοβουλία της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού στο περίπτερό της στη διάρκεια της 25ης ΔΕΘ. Οι τεχνολογικά αναπτυγμένες χώρες προσπαθούσαν στα περίπτερά τους να εντυπωσιάσουν το κοινό με την παρουσίαση τεχνολογικών μοντέλων και προϊόντων στα οποία οι επισκέπτες έδειχναν εντυπωσιακή ανταπόκριση.
Πάνω, το περίπτερο των ΗΠΑ του 1963 (28η ΔΕΘ) με το θαλαμίσκο του διαστημοπλοίου Σίγμα 7. Κάτω, Σοβιετικοί αστροναύτες και τμήμα διαστημοπλοίου στο Σοβιετικό περίπτερο το 1965.
Ιδιαίτερα στη δεκαετίες του ’60 και του ’70 στη ΔΕΘ συνεχίζονταν σε ειρηνικό επίπεδο η κόντρα ΗΠΑ-ΕΣΣΔ. Οι μεγάλες τεχνολογικές επιτυχίες των δύο υπερδυνάμεων και ιδιαίτερα η «μάχη» για την κατάκτηση του διαστήματος μεταφέρονταν και στα περίπτερα της Έκθεσης. Οι δυο χώρε πρόβαλαν τις αποστολές τους για την εξερεύνηση του διαστήματος και τα θαυμαστά επιτεύγματά τους παρουσιάζονταν εντυπωσιακά προσελκύοντας χιλιάδες επισκέπτες.
Οι μεταπολεμικές διοργανώσεις της δεύτερης πεντηκονταετίας του 20ού αιώνα συνέβαλαν ουσιαστικά στην ανάπτυξη της χώρας μέσα από την παρουσίαση της βιομηχανικής παραγωγής και των σύγχρονων εξελίξεων της τεχνολογίας, βοήθησαν τον Έλληνα παραγωγό να αναβαθμίσει τα δικά του προϊόντα με την ανταγωνιστική προβολή τους με τα ξένα στην ίδια «βιτρίνα», και καλλιέργησαν την αισθητική του κοινού βλέποντας τα ποικίλα εκθέματα. Η ελληνική Έκθεση, πριν από την παγκοσμιοποίηση της γνώσης και της δορυφορικής επικοινωνίας, αποτέλεσε το «σχολείο» για γενιές Ελλήνων.
Χ.ΖΑΦ.
