Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 30 Οκτωβρίου του 1944 από τους Γερμανούς κατακτητές έγινε αποκλειστικά από τις αγωνιζόμενες κατά της ξένης κατοχής δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης. Παρά τη συμφωνία της Καζέρτας να παραδοθεί η εξουσία στους Άγγλους και τον Βρετανό αρχιστράτηγο Σκόμπι, όπως πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, η απελευθέρωση εδώ έγινε από τον λαϊκό απελευθερωτικό στρατό.
Οι ηγέτες της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ, ο στρατιωτικός διοικητής υποστράτηγος Ευριπίδης Μπακιρτζής και ο καπετάνιος Μάρκος Βαφειάδης, από το πρωί της 30ης Οκτωβρίου επέτρεψαν την είσοδο στην πόλη στρατιωτικών τμημάτων του ΕΛΑΣ, που ήδη είχαν καταλάβει περιφερειακές συνοικίες της πόλης από τα μέσα Οκτωβρίου. Η αποχώρηση και των τελευταίων Γερμανών στρατιωτικών ολοκληρώθηκε το απόγευμα χωρίς να κινδυνεύσει η πόλη, πέρα από την ανατίναξη μιας προβλήτας του λιμανιού.
Από το μεσημέρι, μόλις εξαφανίστηκε ο κίνδυνος από τους υποχωρούντες Γερμανούς, ο κόσμος ξεχύθηκε στην πόλη και υποδέχονταν με ενθουσιασμό τους αντάρτες της 11ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Σε όλα τα σπίτια υψώθηκαν πολλές σημαίες, ελληνικές, συμμαχικές και κόκκινες. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ εισέρχονταν στην παραλιακή λεωφόρο Νίκης και παρήλαυναν μαζί με πολιτικά τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και των αντιστασιακών οργανώσεων του ΕΑΜ επί 2,5 ώρες μέσα σε ένα παραλήρημα αυθόρμητου ενθουσιασμού.
Ο επίσημος εορτασμός της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς πραγματοποιήθηκε στις 2 Νοεμβρίου, σε κλίμα ενότητας και παλλαϊκού ενθουσιασμού στην πλατεία της Αγίας Σοφίας. Η εξουσία περιήλθε για λίγες μέρες στην ΕΑΜική κυριαρχία, ώσπου να εγκατασταθούν οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας στην πόλη.
Πέρυσι (2016) με προεδρικό διάταγμα ορίστηκε ως τοπική εθνική εορτή η 30η Οκτωβρίου, ενώ από τον Δήμο Θεσσαλονίκης το τμήμα της λεωφόρου από τον Λευκό Πύργο ως το δημαρχιακό μέγαρο ονομάστηκε «Λεωφόρος 30ης Οκτωβρίου 1944».
Δείτε περισσότερα για την απελευθέρωση του 1944 στο thessmemory.com
