Αρχική ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ Οι μακεδονικοί τάφοι στo πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης

Οι μακεδονικοί τάφοι στo πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης

10688
0
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ
Ο μακεδονικός τάφος του Φοίνικα (4ος αι. π.Χ.), κοντά στο νοσοκομείο "Άγιος Παύλος''.

Στην περιοχή Θεσσαλονίκης βρέθηκαν έξι μακεδονικοί τάφοι που προβάλλουν τον πλούτο και την καλλιτεχνική αίσθηση των κατοίκων της πόλης στα ελληνιστικά χρόνια. Ο καλύτερα σωζόμενος είναι ο τάφος του Φοίνικα, δίπλα στο νοσοκομείο ‘’Αγιος Παύλος’’ που είναι επισκέψιμος. Μπορούμε να δούμε επίσης εξωτερικά τον τάφο του «Μαιευτηρίου» στην οδό Παπαναστασίου. Άλλοι δύο μακεδονικοί διασώθηκαν σε υπόγεια πολυκατοικιών, στις περιοχές Χαριλάου και Νεάπολης, αλλά  η επίσκεψή τους είναι προβληματική.

Όταν  λέμε μακεδονικοί τάφοι το μυαλό μας πάει στους περίφημους  βασιλικούς τάφους της Βεργίνας, που έδωσαν τις χρυσές λάρνακες και τα υπόλοιπα  λαμπρά χρυσά και ασημένια κτερίσματα. Έχουν τη μορφή οικοδομήματος, με ωραία πρόσοψη που θυμίζει αρχαίο ναό, με ζωγραφιστές παραστάσεις στην πρόσοψη και το εσωτερικό του τάφου,  με έναν ή δυο  ευρύχωρους θαλάμους  που περιείχαν τις λίθινες  κλίνες των νεκρών. Είναι ένα ξεχωριστό  καμαροσκέπαστο ταφικό μνημείο που κυριάρχησε στα χρόνια της μακεδονικής δυναστείας -γι’ αυτό πήρε αυτό το όνομα- το οποίο υπογραμμίζει τον πλούτο και την καλλιτεχνική ευαισθησία των αρχαίων Μακεδόνων και των επιγόνων τους. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτό το καλλιτέχνημα στην πρόσοψη και στο εσωτερικό του, μετά την ταφή, καλύπτονταν με όγκους χώματος που σχημάτιζαν μικρούς λόφους, τους τύμβους.

Μακεδονικοί τάφοι, οι περισσότεροι συλημένοι από την αρχαιότητα ακόμη, βρέθηκαν κυρίως στις πρωτεύουσες του μακεδονικού βασιλείου, τη Βεργίνα (Αιγές) και την Πέλλα, το θρησκευτικό τους κέντρο, το Δίον,   και σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας. Βρίσκονταν στα εκτός των τειχών νεκροταφεία και ιδίως κατά μήκος των μεγάλων δρόμων που οδηγούσαν σ’ αυτές τις πόλεις.

Ο παλιότερος μακεδονικός τάφος  της Θεσσαλονίκης που βρέθηκε στο Φοίνικα και χρονολογείται τον 4ο π.Χ. αιώνα. Διακρίνεται στη μέση η πρόσοψη του τάφου με το αέτωμα και τα τρίγλυφα και τις μετόπες και ο διαμορφωμένος περιβάλλων χώρος, όπου παρουσιάζεται έκθεση με φωτογραφίες και σχέδια του μνημείου και των μακεδονικών τάφων της περιοχής. Πηγή: odysseus.culture.gr (Μακεδονικός τάφος Φοίνικα)  

Όπως ήταν φυσικό, τέτοια ταφικά κτίσματα κατασκευάστηκαν και στην Θεσσαλονίκη, μετά την ίδρυσή της από τον  Κάσσανδρο το 316/5 π.Χ. Η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως μέχρι στιγμής έξι μακεδονικούς τάφους στην έκταση του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης. Στη σημερινή μας αναφορά δεν περιλαμβάνουμε τους θαυμάσιους μακεδονικούς τάφους του Δερβενίου, όπου βρέθηκε ο περίφημος ορειχάλκινος κρατήρας, και του Αγίου Αθανασίου με τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του και θα παρουσιαστούν ξεχωριστά. Συνολικά οι μακεδονικοί τάφοι της Θεσσαλονίκης δίνουν εξαιρετικά στοιχεία για την ιστορία και την τέχνη της πόλης στα ελληνιστικά χρόνια.

Ο παλιότερος τάφος στον Φοίνικα

 Από τους έξι  μακεδονικούς τάφους της πόλης οι δύο είναι επισκέψιμοι. Οι υπόλοιποι καλύφθηκαν ή  είναι κρυμμένοι σε υπόγεια οικοδομών όπου είναι δύσκολο να τις επισκεφτεί ο μη ειδικός επισκέπτης.

Το εσωτερικό του μακεδονικού τάφου στο Φοίνικα με τα δύο »θρανία» – πάγκους για την τοποθέτηση των νεκρικών προσφορών.

Ο καλύτερα σωζόμενος και προβεβλημένος μακεδονικός τάφος της Θεσσαλονίκης βρίσκεται στο Φοίνικα, στον οδικό κόμβο πίσω από το νοσοκομείο «Άγιος Παύλος». Το μνημείο αποκαλύφτηκε το 1987 στη διάρκεια κατασκευής της περιφερειακής οδού. Είναι στο χώρο ενός μεγάλου νεκροταφείου των κλασικών και ελληνιστικών χρόνων, όπως απέδειξε η ανακάλυψη πολλών  κιβωτιόσχημων τάφων που ερευνήθηκαν στην περιοχή. Ο τάφος, διαστάσεων 5Χ5,5 μ., έχει πλούσιο ανάγλυφο και χρωματικό διάκοσμο στην πρόσοψή του που διαμορφώνεται σε δωρικό αέτωμα. Η έρευνα αποκάλυψε και ίχνη ζωγραφικής παράστασης με Μακεδόνες πολεμιστές, που υποδηλώνει πιθανώς και την στρατιωτική ιδιότητα του νεκρού. Εσωτερικά ο τάφος έχει θάλαμο με ανάγλυφη διακοσμητική ταινία που περιτρέχει τους τοίχους και  δύο «θρανία» για την τοποθέτηση των νεκρικών προσφορών. Στον τάφο ήταν θαμμένο ένα ανδρόγυνο όπως διαπιστώθηκε από τα  αρχαιολογικά ευρήματα. Σύμφωνα με τους  αρχαιολόγους, το μνημείο χρονολογείται  στο  τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα και θεωρείται  ο αρχαιότερος  μακεδονικός τάφος στην περιοχή Θεσσαλονίκης.

Στην υπόγεια διαμορφωμένη αίθουσα, δίπλα στον τάφο, παρουσιάζεται μια μικρή έκθεση με φωτογραφίες και σχέδια που δίνουν στον επισκέπτη  πλήρη εικόνα για το μνημείο και γενικότερα τους μακεδονικούς τάφους της περιοχής.

Οι τάφοι της Χαριλάου και του «Μαιευτηρίου»

Ένας ακόμη μακεδονικός τάφος βρέθηκε το 1983  κατά την εκσκαφή οικοπέδου στην οδό Δεινοκράτους  8, στην περιοχή Χαριλάου. Είναι ένας μονοθάλαμος τάφος χτισμένος με πωρόλιθο και με σοβατισμένους τους τοίχους. Το εντυπωσιακό είναι ότι η καμάρα του τάφου έγινε με σπονδύλους από δωρικούς κίονες που μεταφέρθηκαν από κάποιο άλλο μνημείο της περιοχής. Παρότι ο τάφος ήταν συλημένος, βρέθηκαν  στη θέση τους οι νεκρικές κλίνες και διάφορα αγγεία που χρονολογούν το  μνημείο στις αρχές του 3ου αιώνα. Πρόκειται για οικογενειακό τάφο στον οποίο θάφτηκαν και άλλα τέσσερα μέλη της οικογένειας ως τις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. Ο τάφος διατηρείται στο υπόγειο της οικοδομής και η επίσκεψή του είναι προβληματική.

Ο μακεδονικός τάφος της Χαριλάου που διατηρείται σε υπόγειο οικοδομής στην οδό Δεινοκράτους. Κάτω, τα αγγεία που βρέθηκαν στον τάφο και παρουσιάζονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Πηγή: από το άρθρο της κ. Μ. Τσιμπίδου –Αυλωνίτη στο περ. «Θεσσαλονικέων Πόλις», τ.9 (2002).  

Σε γαιοκτήμονα της περιοχής ανήκε πιθανώς  ο υπέργειος  μακεδονικός τάφος που υψώνεται σε ένα παρκάκι της οδού Παπαναστασίου, απέναντι από νεοκλασικό κτίριο των Αρχείων Μακεδονίας, το οποίο στέγαζε παλιότερα το δημόσιο μαιευτήριο, γι’ αυτό ονομάστηκε «τάφος του Μαιευτηρίου». Ο τάφος που χρονολογείται στα μέσα του 3ου αιώνα, αποκαλύφτηκε το 1919 από Γάλλους αρχαιολόγους των συμμαχικών στρατευμάτων του Μακεδονικού μετώπου οι οποίοι μετέφεραν στο μουσείο του Λούβρου μία από τις δυο νεκρικές κλίνες του τάφου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τάφος βρέθηκε στο οικόπεδο όπου ήταν χτισμένη η βίλα του Τούρκου στρατηγού Χασάν Ταχσίν πασά που παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη το 1912 στους Έλληνες. Η οικία χτίστηκε το 1911 και κατεδαφίστηκε το 1960.

Ο περίοπτος μακεδονικός τάφος του ‘’Μαιευτηρίου’’, στην οδό Παπαναστασίου, η πρόσοψη και η πίσω πλευρά του.

 

Από Βρετανούς αρχαιολόγους του Α’ παγκόσμιου πολέμου ανασκάφηκε το 1919 και ο τάφος της οδού Μοναστηρίου που χρονολογείται τον 3ο π.Χ. αιώνα. Ο τάφος καλύφθηκε και ξεχάστηκε, αλλά ξαναβρέθηκε τυχαία το 1988 σε ανασκαφή οικοπέδου. Η σημερινή κατάστασή του δεν έχει καμιά σχέση με τις φωτογραφίες του τάφου που διασώθηκαν από τη βρετανική ανασκαφή.

Δυό ακόμη μακεδονικοί τάφοι είναι γνωστοί στην αρχαιολογική έρευνα. Ο ένας  διατηρείται σε υπόγειο των οδών Αγίου Στεφάνου και Αγίου Δημητρίου στη Νεάπολη και  ο άλλος  είναι «παραχωμένος» σε οικόπεδο της  πλατείας Σιντριβανίου. Και οι δύο χρονολογούνται τον 3ο π.Χ. αιώνα.

Χ.ΖΑΦ.

ΒΑΣΙΚΗ ΠΗΓΗ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΩΝ: Σισμανίδη Κώστα, Μακεδονικοί τάφοι στην πόλη της Θεσσαλονίκης, στο περ.  Θεσσαλονίκη 1 (ΚΙΘ 1985), και Τσιμπίδου-Αυλωνίτη Μ., Μνημεία αιωνιότητας: Οι μακεδονικοί τάφοι στην περιοχή Θεσσαλονίκης, περ. Θεσσαλονικέων Πόλις, τ. 9 (2002).

 

 

 

 

 

 

 

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here