Αρχική ΔΡΩΜΕΝΑ Δύο νεομάρτυρες άγιοι με το όνομα Χρήστος και ο ποιητής Κ.Π. Καβάφης

Δύο νεομάρτυρες άγιοι με το όνομα Χρήστος και ο ποιητής Κ.Π. Καβάφης

Από

23/12/2018

3971

Ο Άγιος Χρήστος ο Νεομάρτυς; ο Κηπουρός,St. Chris the martyr, the Gardener,Санкт Крис мученика, садовник

Λόγω βαφτιστικού ονόματός μου, από παλιά με προβλημάτιζε το γεγονός αν υπάρχει άγιος στο χριστιανικό εορτολόγιο με το όνομα Χρίστος ή Χρήστος. Δεν έτυχε να συναντήσω τέτοιο όνομα. Δεν έκανα βέβαια και ενδελεχή έρευνα ούτε ρώτησα ειδικούς αγιολόγους ή έστω απλούς θεολόγους. Κι έτσι έμεινα με την σιγουριά της άγνοιας, ότι μάλλον δεν υπάρχει τέτοιο όνομα, με την αφελή σκέψη ότι θα ήταν απαγορευτικό να υπάρχει συνώνυμος άγιος με τον… Χριστό. Πρόσφατα έπεσα τυχαία σε δύο νεομάρτυρες αγίους με το όνομα ‘’Χρήστος’’ που μαρτύρησαν ο ένας τον 17ο αιώνα και ο άλλος τον 18^ο αιώνα. Και οι δυο είναι Ηπειρώτες, ο ένας, ο Άγιος Χρήστος ο Κηπουρός, Έλληνας από την περιοχή του Σκούμπη ποταμού (του αρχαίου Γενούσου) στην Αλβανία (γι αυτό ονομάζεται σε μερικές εικονογραφίες του και ως Άγιος Χρήστος ο Αρβανίτης), και ο δεύτερος, ο Άγιος Χρήστος από την Πρέβεζα. Η εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη τους, του μεν Αγίου Χρήστου του Κηπουρού, που τελεύτησε μετά από βασανιστήρια και το μαρτύριο της πείνας με αποκεφαλισμό το 1748, στις 12 Φεβρουαρίου και του Αγίου Χρήστου εν Πρεβέζη, που μαρτύρησε δια πυράς το 1668, στις 5 Αυγούστου.

Και οι δυο είναι νεομάρτυρες, εκτελέστηκαν δηλαδή στα χρόνια της τουρκοκρατίας για την πίστη τους από μουσουλμάνους. Ο εικονογραφικός τύπος των δύο αγίων αποδίδεται με φωτοστέφανα και διακριτικά της δουλειάς τους. Ο «Κηπουρός» με φρούτα καθώς ήταν πωλητής φρούτων και λαχανικών στην Κωνσταντινούπολη. Ο «Πρεβεζάνος» συνήθως με λαϊκή ναυτική ενδυμασία της εποχής γιατί ήταν ναύτης. Από τις παραστάσεις που είδα τυχαία, τα πρόσωπά τους αγιογραφούνται σε φορητές εικόνες αλλά και σε τοιχογραφικά σύνολα εκκλησιών. Δεν ξέρω και θα ήθελα να μάθω αν υπάρχει επώνυμη εκκλησία ή γίνεται κάποια πανηγυρική λειτουργία στη μνήμη τους.

Παραθέτω στη συνέχεια τα συναξάρια (τους βίους) των αγίων Χρήστων αντιγράφοντάς τα από τον ιστότοπο «Ορθόδοξος Συναξαριστής».

Ο Άγιος Χρήστος ο Κηπουρός

‘’Tμηθείς ο Xρήστος δι’ αγάπην Kυρίου, Kηπουρός ώφθη της Eδέμ του χωρίου’’.

‘’Ο νεομάρτυρας Άγιος Χρήστος ο Κηπουρός καταγόταν από την Αλβανία. Σε ηλικία 40 χρονών πήγε στην Κωνσταντινούπολη και έκανε το επάγγελμα του κηπουρού. Κάποια μέρα φιλονίκησε με έναν Τούρκο για την τιμή των μήλων που πουλούσε. Συνελήφθη και οδηγήθηκε στον κριτή, συκοφαντούμενος, ότι είπε ότι θα γίνει Τούρκος. Τότε τον έριξαν στη φυλακή, χωρίς ψωμί και νερό, και τον βασάνισαν σκληρά. Στην ίδια φυλακή βρισκόταν και ο λόγιος Καισάριος Δαπόντες, που παρακολούθησε τα βασανιστήρια του Αγίου και αργότερα έγραψε το μαρτύριο του. Ο Χρήστος παρέμεινε σταθερός στην πίστη των πατέρων του και αποκεφαλίστηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1748 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη.’’

Ο Άγιος Χρήστος από την Πρέβεζα





‘’Αν και ναυτικός στο επάγγελμα, ο Άγιος Χρήστος από την Πρέβεζα, καθόλου δεν αποξενώθηκε από την χριστιανοπρεπή διαγωγή του. Όταν κάποτε το πλοίο στο όποιο δούλευε έφτασε από την Κρήτη στο λιμάνι της Κω, ο Χρήστος αμέσως έτρεξε στην Εκκλησία, προσευχήθηκε, βρήκε πνευματικό και εξομολογήθηκε. Μετά από μέρες, όταν πήγαινε για το πλοίο του, συναντήθηκε με γενίτσαρους, που άρχισαν να του βρίζουν την πίστη και το άγιο βάπτισμα. Ο Χρήστος δεν φοβήθηκε και απάντησε στους Τούρκους, ότι ο Μωάμεθ είναι ο κολασμένος αντίχριστος. Γεμάτοι θυμό οι γενίτσαροι, όρμησαν επάνω του και με άγρια χτυπήματα του είπαν ν’ αρνηθεί την πίστη του για να σωθεί. Ο Χρήστος απάντησε απαγγέλλοντας το σύμβολο της πίστης. Τότε αυτοί, τον έβγαλαν έξω από την πόλη και τον έκαψαν ζωντανό. Οι άπιστοι άφησαν το σώμα του άταφο για ένα μήνα. Αλλά το λείψανο του Αγίου έμεινε αναλλοίωτο και στις πρώτες νύχτες το σκέπαζε κάποιο γλυκό φως, που προερχόταν από τον ουρανό. Μάλιστα, κατά το διάστημα αυτό έκανε και πολλά θαύματα. Όλα αυτά έγιναν στις 5 Αυγούστου 1668 μ.Χ.’’
Απολυτίκιο του Αγίου. Του Χριστού τον οπλίτην ανευφημήσωμεν, τον εν Πρεβέζη θεόθεν αναφανέντα βλαστόν και μαρτυρίου την οδόν εν Κω τελέσαντα. Δεύτε εν άσμασι, πιστοί, ανυμνήσωμεν λαμπρώς τον νεομάρτυρα Χρήστον· πρεσβεύει γαρ τω Κυρίω ελεηθήναι τας ψυχάς ημών.

Ένα πεζό του ποιητή Κ.Π. Καβάφη με τίτλο ‘’Χρίστος και όχι Χρήστος’’

Ο ποιητής Κ.Π. Καβάφης σε νεαρή ηλικία, δεξιά ο Χριστός Παντοκράτορας, η Σοφία του Θεού, που χρονολογείται τον 14^ο αιώνα και προέρχεται από την εκκλησία της Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης. Η εξαιρετικής τέχνης φορητή εικόνα βρίσκεται στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (Θεσσαλονίκη).

Εντύπωση μου προκάλεσε και η ‘’ανακάλυψη΄΄ στο δημοσιευμένο αρχείο του ενός κειμένου όπου ο μεγάλος ποιητής Κ.Π. Καβάφης καταγίνεται με την ορθογραφία του ονόματος Χρίστος ή Χρήστος, υποστηρίζοντας την πρώτη γραφή με ι. Γράφει σε καθαρεύουσα τα παρακάτω γλαφυρά αφήνοντας και διάφορες αιχμές για την ‘’αγραματωσύνη’’ και τις γλωσσικές πλάνες των Νεοελλήνων:

«Kατ’ αυτάς έγραψα προς τον φίλον μου Xρίστον καλούμενον διά τινα υπόθεσιν μεταξύ μας, ο δε καλός μου φίλος εμπιστευτικώς εν υστερογράφω, μοι εγνωστοποίησεν ότι το Xρήστος γράφεται με η και όχι με ι, και ότι γράφων τις αυτό φωράται αγράμματος. Eγώ, χωρίς να συμμερίζωμαι πολύ την γνώμην του φίλου μου, ή μάλλον την γνώμην των δασκάλων του (διότι η γνώμη είναι δασκαλική και ο φίλος μου δάσκαλος δεν είναι), ότι δηλαδή η αγραμματωσύνη ή μη των νέων Eλλήνων έγκειται εις μερικά ιώτα ή ήτα, απαντώ δημοσία εις αυτόν και εις πάντα άλλον έχοντα αυτήν την γνώμην.
H διεθνής αύτη πλάνη, η λεγομένη ορθογραφία, είναι βεβαίως λείψανον της πάλαι αλλοίας προφοράς των λέξεων, ήτις εν τη παρόδω των αιώνων μετεβλήθη και μεταβάλλεται, διότι η γλώσσα, η υπό οργάνων παραγομένη και δι’ οργάνων εκφερομένη, είναι τι οργανικόν και υπόκειται και αύτη εις την των πάντων ροήν, κατά τον νόμον όνπερ ο Δημόκριτος διετύπωσεν.
Διά να εύρωμεν λοιπόν την αμφισβητουμένην ορθογραφίαν μιας λέξεως πρέπει, κατά τους γλωσσολόγους, να γνωρίζωμεν την ιστορίαν της λέξεως «Xρίστος».
Aνέκαθεν η ελληνική γλώσσα συνηθίζει να παράγη κύρια ονόματα εξ επιθέτων οξυτόνων παραβιάζουσα αυτά· οίον Ξάνθος εκ του ξανθός, Γράνικος εκ του γρανικός, Kυριάκος εκ του Kυριακός ―το τελευταίον τούτο οι διδάσκαλοί μας καθαρευολογούντες και της γλωσσικής άγνοιαν οφλισκάνοντες, αναγκάζουσι τους φέροντας αυτό μαθητάς των να το γράφωσι Kυριακός. ―Eις δε το χωρίον Xαράκι της Kυζίκου ήκουσα και το όνομα Λύγηρος, εκ του λυγηρός εξάπαντος.
Tώρα, κατά ταύτα και το κύριον όνομα «Xρίστος», αν παράγεται από το επίθετον χρηστός = χρήσιμος, καλός, πρέπει να γράφεται με η, αλλά ακριβώς εδώ είναι ο κόμβος ότι δεν παράγεται καθόλου από αυτήν την λέξιν, αλλ’ από του «Xριστός» = κεχρισμένος, ήτοι απ’ αυτού του ονόματος του Σωτήρος.
Tα σημερινά μας ονόματα προέρχονται από δύο άλλους διαφόρους πηγάς· ήτοι τα μεν από την ελληνικήν αρχαιότητα, τα δε από την χριστιανικήν θρησκείαν. Kαι λοιπόν αφού η λέξις «χρηστός» είναι αρχαία ελληνική, έπρεπε το όνομα «Xρίστος», αν εξ αυτής πράγματι παρήγετο, να απαντά παρά τοις αρχαίοις Έλλησι· γνωστόν όμως ότι το τοιούτον όνομα παρ’ αυτοίς δεν υπήρχε· αφ’ ετέρου δε είναι γνωστόν ότι πριν ή αναφανή το όνομα «Xρίστος» παρά τοις χριστιανοίς Έλλησιν, η λέξις «χρηστός» είχε πέσει ήδη εις αχρηστίαν εν τη λαλουμένη γλώσση. Eνώ απεναντίας βλέπομεν συγχρόνως εν χρήσει αρκετά ονόματα κύρια εκ των ιδιοτήτων του Kυρίου ημών λαμβανόμενα, άτινα οι δίδοντες αυτά προσείχον ίνα, ή διά περικοπής, ή διά προσθήκης, ή διά παρατονισμού, διαφέρωσι κατά τι από των καθαυτό ονομάτων του Yιού του Θεού, ίνα μη θνητοί ανάξιοι φέρωσιν αυτά ταύτα τα θεία ονόματα, αλλά μόνον παρεμφερή προς αυτά. Oύτως οι βυζαντινοί ουδένα εκτός του Xριστού έλεγον Eμμανουήλ, τους δε κοινούς θνητούς Mανουήλ. Kαι μάρτυς μου ο Πτωχοπρόδρομος, ο οποίος Mανουήλ, τον Kομνηνόν προσφωνεί ούτω· «Eμμανουήλ παρά σαρανταπέντε» (βιβλ. β΄ 374)· δηλαδή «―Xριστέ» αλλά μείον αυτού κατά την συλλαβήν «EM», ήτοι πέντε και σαράντα. Tούτ’ αυτό ίσως γινώσκων και ο μεσαιωνολόγος κ. Γεδεών, γράφεται Mανουήλ, και ουχί Eμμανουήλ. (Tο Eμμανουήλ ως κύριον όνομα εγράφη βεβαίως προ εξελλήνισιν του κοινού ονόματος Mανώλης, υπό τινος των τυμβωρύχων δασκάλων της παρελθούσης γενεάς, οίτινες ενησμενίζοντο να προσκολλώσι θνησιμαίας συλλαβάς εις ζώσας λέξεις, και οίτινες κατά κακήν μας τύχην μας εκληροδότησαν αρκετούς διαδόχους κατά την παρούσαν γενεάν.) Έτερον ανάλογον έχομεν «Σωτήριος», εκ του Σωτήρ. Έτερον θηλυκόν «Aναστασία» εκ του «Aνάστασις» κτλ., ούτω λοιπόν ελέγχθη και «Xρίστος», εκ του Xριστός, ο δε παρατονισμός ούτως εκπληροί δύο απαιτήσεις· πρώτον τον κλασσικόν κανόνα, ίνα εκ του οξυτόνου επιθέτου γείνη παροξύτονον κύριον όνομα, και δεύτερον την ευσεβή συνήθειαν του να διαφέρη κατά τύπον από του θείου επιθέτου.
Eπιτρέψατέ μοι τώρα να θεωρώ την γραφήν Xρήστος έργον ημιμαθούς, οποίον ανέφερα ανωτέρω και διά το Eμμανουήλ, ην αβασανίστως ηκολουθήσαμεν πάντες, εν οις και ο ρηθείς φίλος μου Xρίστος ο εγγράμματος”.

(Κ.Π. Καβάφης, Τα πεζά (1882;-1931), Φιλολογική επιμέλεια Mιχάλης Πιερής, Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία, 2003)

Για την αντιγραφή Χ.ΖΑΦ.

1 ΣΧΟΛΙΟ

Δημοφιλείς κατηγορίες

Περισσότερα άρθρα

Δημοφιλείς Κατηγορίες