Στην επέτειο των 50 χρόνων από την εξέγερση των ‘’Πολυτεχνείων’’ τον Νοέμβρη του 1973, γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά. Βγήκαν βιβλία με αναθεωρημένα ή συμπληρωμένα στοιχεία από τα γεγονότα. Ξαναείδαμε φωτογραφικές και κινηματογραφικές μαρτυρίες της εποχής, θυμηθήκαμε συμφοιτητές και αγωνιστές που χάθηκαν στο διάβα του μισού αιώνα. Συγκινητικές ήταν οι συναντήσεις των ‘’εγκλείστων’’ στα ίδια αμφιθέατρα της φοιτητικής κατάληψης. Νέες και νέοι τότε με τη σωματική ομορφιά και την αγωνιστικότητα, συνταξιούχοι σήμερα με το αποτύπωμα των χρόνων, αλλά κρατώντας την ίδια φλόγα του βλέμματος και της καρδιάς των νεανικών αγώνων. Προσωπικά ξαναείδα πολλούς φίλους εκείνης της εποχής, γνώρισα ύστερα από χρόνια άγνωστους τότε συναγωνιστές, αρκετοί που διάβασαν τοι βιβλίο μου «Αντεθνικές δρώντες», που αναφέρεται στο ‘’Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης’’, μου έδωσαν πληροφορίες για πρόσωπα και αγωνιστικές δράσεις φοιτητικών χώρων που δεν τους είχα συμπεριλάβει στο βιβλίο μου, ούτε είχαν πέσει στην αντίληψή μου από άλλους αναμνησιογράφους και ερευνητές. Βέβαια θυμάμαι με συγκίνηση, ήμουν μαθητής Γυμνασίου, την ηρωική πορεία 80 περίπου σπουδαστών της σχολής Υπομηχανικών τον Δεκέμβρη του 1960 που έκαναν πορεία με τα πόδια από τη Θεσσαλονίκη ως την Αθήνα, με αίτημα να ενταχτεί η σχολή τους στην ανώτερη ακαδημαϊκή βαθμίδα.
Ο αγώνας των σπουδαστών της Σχολής Υπομηχανικών κατά της χούντας
Ο λόγος για το ‘’Μικρό Πολυτεχνείο’’, τη Σχολή Υπομηχανικών Θεσσαλονίκης, μια τριτοβάθμια εκπαιδευτική μονάδα που είχε μεγάλο αγωνιστικό παρών στην κατάληψη της Πολυτεχνικής. Τα γεγονότα μου θύμισε συνοπτικά με μέιλ ο Μανόλης Μπατουδάκης, ηλεκτρολόγος υπομηχανικός του ‘’Μικρού Πολυτεχνείου’’ Θεσσαλονίκης, συνταξιούχος της ΔΕΗ που ζει στο Ρέθυμνο. Ο Μανόλης, ένας από τους πρωταγωνιστές της φοιτητικής κατάληψης στη Θεσσαλονίκη, μετά την ανάγνωση του βιβλίου μου, επισήμανε τις παραλείψεις και στη σύντομη κατάθεσή του του γράφει για το αγωνιστικό παρών στην κατάληψη της Πολυτεχνικής.
‘’ Κύριε Ζαφείρη, γειά και χαρά. Συγχαρητήρια για το βιβλίο σας. Λειτουργεί ως ενισχυτής μνήμης. “Εγκρίνω” και επαυξάνω τα προλεγόμενα στη σελίδα 14 παραγρ. 3 και γι’ αυτό σας ενημερώνω: Οι Σχολές Υπομηχανικών (Αθήνας, Θεσσαλονίκης) έγιναν γνωστές στο φοιτητικό κίνημα όταν το 1960 έγινε η μεγάλη πορεία φοιτητών από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα με τα πόδια!. Λίγο πριν την Αθήνα οι δυνάμεις καταστολής τούς πέταξαν στη θάλασσα. Ζητούσαν αναβάθμιση σπουδών και το πέτυχαν. Ανεπίσημα βαπτίστηκαν Μικρά Πολυτεχνεία. Προσωρινά όμως, γιατί το 1971 η χούντα τα κατάργησε και ίδρυσε τα ΚΑΤΕ με τριετείς σπουδές. Τότε λέγαμε ότι οι πτυχιούχοι των ΚΑΤΕ προορίζονται για ειδικευμένους εργάτες. Αμέσως ξεκινούν κινητοποιήσεις, δυο μήνες αποχή από τα μαθήματα το 1972 , πέντε μήνες το 1973 με ανάλογο ρεπορτάζ από τις εφημερίδες, συμμετέχοντας και στο πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής που περιγράφετε στο βιβλίο σας. Το κτίριο της Σχολής ήταν στα κακόφημα Λαδάδικα (πλατεία Μοριχόβου) με καθημερινή παρουσία της ασφάλειας.
Την Παρασκευή 17 Νοέμβρη 1973, το απόγευμα, γίνονται οι συνελεύσεις των Σχολών στην Πολυτεχνική. Προτείνομαι εγώ ως εκπρόσωπος της Σχολής για την εννιαμελή Συντονιστική Επιτροπή όπου ορίστηκαν τρεις τριμελείς υποεπιτροπές. Εμένα με βάλανε στην υποεπιτροπή περιφρούρησης. Κατά τις 2 με 3 το πρωί, όντας περικυκλωμένοι από δυνάμεις του καθεστώτος συν δύο τανκς στην είσοδο του κτηρίου, μαθαίνουμε τι έγινε στην Αθήνα στο ΕΜΠ και μετά από απόφαση της Συντονιστικής Επιτροπής βγαίνουμε τρία μέλη στην είσοδο μέσα από ένα σπασμένο τζάμι για διαπραγματεύσεις: Μια φοιτήτρια ένας φοιτητής και εγώ από τη Σχολή Υπομηχανικών. Οι δύο κατέβηκαν τα σκαλιά για διαπραγματεύσεις με τους εκπροσώπους της χούντας και εγώ σταμάτησα στη μέση της σκάλας με τα χέρια στη μέση κοιτάζοντας τα πυροβόλα των με αναμμένη τη μηχανή τανκς. (Αργότερα υπηρέτησα στη 16η ΕΜΑ (μονάδα αρμάτων) στο Διδυμότειχο). Εντέλει γυρίσαμε πάλι από την τρύπα μας και αποφασίσαμε να βγούμε με τους όρους που μας βάλανε. Βγήκαν οι μισοί φοιτητές και μετά βγήκα κι εγώ με έναν συνάδελφο αγκαζέ, γιατί είχε ενάμισι πόδι… Κάπου στα εκατό μέτρα μας σταματούν με τον Γιώργη τον Νικολακόπουλο (καλή του ώρα αν υπάρχει) και μας πήραν τις ταυτότητες. Τα υπόλοιπα γενικώς είναι γνωστά…’’
Με αφορμή την αναφορά στο Μικρό Πολυτεχνείο, αξίζει να θυμηθούμε τη μεγάλη πολυήμερη πορεία των σπουδαστών του το 1960 με τα πόδια ως την Αθήνα, που είχε συγκινήσει το πανελλήνιο για την αγωνιστική στάση των σπουδαστών και τις σκληρές συνθήκες που πραγματοποιήθηκε.
‘’Η μεγαλύτερη πορεία του αιώνα’’
Η ηρωική και μαρτυρική πορεία των σπουδαστών της σχολής Υπομηχανικών Θεσσαλονίκης έγινε τον Δεκέμβριο του 1960, διεκδικώντας επαγγελματικά δικαιώματα και να χαρακτηριστεί η σχολή τους ανώτερη. Η ‘’μεγαλύτερη πορεία του αιώνα’’, όπως την χαρακτήριζαν, έγινε σε ένδειξη διαμαρτυρίας μετά τη γνωμάτευση του υπουργείου Παιδείας ότι οι δύο σχολές Υπομηχανικών Αθήνας και Θεσσαλονίκης είναι απλώς ‘’τεχνικαί επαγγελματικαί σχολαί’’ παρά τις τετραετείς σπουδές.
Η γενική συνέλευση των σπουδαστών της Σχολής αποφάσισε να κάνουν πορεία με τα πόδια ως την Αθήνα, στο κέντρο των εκπαιδευτικών και πολιτικών αποφάσεων. Στην πορεία πήραν μέρος ογδόντα περίπου σπουδαστές, μόνο άνδρες, που ξεκίνησαν από τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης το πρωί της 16ης Δεκεμβρίου 1960. Οι οδοιπόροι σπουδαστές περπάτησαν για τρείς βδομάδες περίπου με χειμωνιάτικο καιρό, χωρίς επιμελητεία και βοηθητικά αυτοκίνητα για τις αποσκευές τους. Όπως δείχνουν οι φωτογραφίες της πορείας, οι σπουδαστές φορούσαν βαριά ρούχα κρατώντας στα χέρια τους μια μικρή τσάντα με τα άκρως αναγκαία πράματα. Ακόμη και το κουτί πρώτων βοηθειών το κουβαλούσαν στο χέρι. Τις νύχτες κοιμούνταν όπου έβρισκαν, εκκλησίες, σχολεία και άλλους χώρους που πρόσφεραν οι κάτοικοι των παρόδιων οικισμών.
Από τις πρώτες μέρες της πορείας όμως σημειώθηκε ένα κύμα συμπαράστασης και φιλοξενίας προς τους οδοιπόρους σπουδαστές από τους κατοίκους των πόλεων και των χωριών που περνούσαν, ενώ οι εφημερίδες κάλυπταν την πρωτοφανή πολυήμερη πορεία με εκτενή ρεπορτάζ και φωτογραφίες. Χωρικοί τους πρόσφεραν τσάι, γάλα και τοπικά τρόφιμα, ενώ αρκετές βιοτεχνίες και επιχειρήσεις τροφίμων και ένδυσης τους μοίραζαν στον δρόμο τους αφιλοκερδώς συσκευασμένα τρόφιμα, ρούχα και παπούτσια.
Οι οδοιπόροι ‘’γιόρτασαν’’ Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά στον δρόμο και των Φώτων 6 Γενάρη, έφτασαν και διανυκτέρευσαν στην Ελευσίνα. Το πρωί όταν ετοιμάστηκαν να μπουν στο κέντρο της Αθήνας για να επισκεφτούν τα αρμόδια υπουργεία, ισχυρή αστυνομική δύναμη τους εμπόδισε και τους υποχρέωνε να επιβιβαστούν σε λεωφορεία με άγνωστο προορισμό. Οι σπουδαστές αρνήθηκαν και για να μη τους διαλύσουν ή τους συλλάβουν μπήκαν με τα ρούχα στην θάλασσα του Σκαραμαγκά για αρκετές ώρες!. Από το παγωμένο νερό πολλοί σπουδαστές έπεφταν λιπόθυμοι και μεταφέρθηκαν με ασθενοφόρα στα νοσοκομεία.
Τελικά κάτω από την κατακραυγή του κόσμου και των εφημερίδων αφέθηκαν ελεύθεροι και έφτασαν ως το μνημείο του του Άγνωστου Στρατιώτη όπου κατέθεσαν στεφάνι και έγινα δεκτοί από υπουργούς της κυβέρνησης Καραμανλή που τους υποσχέθηκαν ότι θα δουν θετικά το αίτημά τους.
Ύστερα από έξι χρόνια, το 1966, η σχολή Υπομηχανικών Θεσσαλονίκης (μαζί με της Αθήνας) μετονομάστηκε Ανώτερη Σχολή Υπομηχανικών και στα επόμενα χρόνια πέρασε όλες τις ‘’μεταρυθμίσεις’’ της ανώτερης τεχνικής εκπαίδευσης. Το 1973 ενσωματώθηκε στα ΚΑΤΕ Θεσσαλονίκης (Κέντρα Ανώτερης Τεχνικής Εκπαίδευσης) και το 1984 εντάχθηκε στο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης στη Σίνδο.
Το 1971 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ‘’Θεσσαλονίκη’’, όπου εργαζόμουνα, ένα εκτενές ρεπορτάζ μου για τις άθλιες συνθήκες της σχολής (σε αίθουσες, εργαστήρια, έλλειψη καθηγητών κλπ), που στεγαζόταν σε ένα νοικιασμένο κτήριο στα υποβαθμισμένα εκείνη την εποχή Λαδάδικα. Οι σπουδαστές, που είχαν αγωνιστική δράση για την επίλυση των αιτημάτων τους, ήταν ενήμεροι για την ηρωική πορεία των συναδέλφων τους το 1960 και αρκετοί εξέφρασαν την άποψη ότι τα άλυτα προβλήματα τους πιέζουν να επαναλάβουν, παρά τα εμπόδια (σκληρό δικτατορικό καθεστώς), εκείνη την ηρωική διαδρομή!…
Χρίστος Ζαφείρης
Περισσότερα στο κείμενο του Γιάννη Μπαϊκούση: http://www.pomitedy.gr/wp-content/uploads/2014/10/%CE%9F%CE%99-%CE%A1%CE%99%CE%96%CE%95%CE%A3-1-%CE%95%CE%99%CE%94%CE%99%CE%9A%CE%97-%CE%95%CE%9A%CE%94%CE%9F%CE%A3%CE%97.pdf
Οι φώτο είναι από το διαδίκτυο. Προέρχονται μάλλον από το παραπάνω ένθετο που δεν αναφέρει την προέλευση των φωτογραφιών.
