Είχα την τύχη να είμαι στην κατάληψη της Πολυτεχνικής σχολής του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης από την έναρξη της φοιτητικής εξέγερσης, στις 17 Νοέμβρη 1973. Εκείνη την περίοδο ήμουν απολυμένος άνεργος δημοσιογράφος, αλλά παρακολουθούσα από κοντά τα τεκταινόμενα στο Πανεπιστήμιο, γιατί, πέρα από το προσωπικό ενδιαφέρον ως φοιτητής παλιότερων ετών, συνέχιζα να στέλνω ρεπορτάζ για το φοιτητικό κίνημα στο εξωτερικό.
Πήγαμε το απόγευμα της Παρασκευής που άρχισε η κατάληψη στο κτήριο των Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής σχολής μαζί με τον φίλο μου Κλέαρχο Τσαουσίδη, απολυθέντα επίσης δημοσιογράφο, και βοηθήσαμε ποικιλοτρόπως και διακριτικά στην κατάληψη. Εμείς μπήκαμε μέσα στο κτήριο και ως φοιτητές της Φιλοσοφικής σχολής παρελθόντων ετών. Γίναμε ένα με τα νεότερα παιδιά και μας συνεπήρε ο ενθουσιασμός τους. Όλα σχεδόν τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής και άλλα στελέχη του φοιτητικού κινήματος που συμμετείχαν στη φοιτητική εξέγερση ήταν γνωστά μας, μια και οι δύο ασχολούμασταν, πριν από την απόλυσή μας, την άνοιξη του 1973 από την εφημερίδα «Θεσσαλονίκη», με φοιτητικά και εκπαιδευτικά θέματα. Ως σεσημασμένοι από τις χουντικές αρχές κρατήσαμε διακριτική στάση στην κατάληψη. Έτσι κινήθηκαν και οι περισσότεροι φοιτητές που είχαν ‘’πάρε-δώσε’’ με την Ασφάλεια ή είχαν περάσει από κρατητήρια, στρατοδικεία και φυλακές, για να γλιτώσουν από επικείμενη υποχρεωτική στράτευση που ήταν σε ισχύ.
Στην κατάληψη βοηθούσα στην Επιτροπή Επικοινωνιών, έγραφα ή χάραζα συνθήματα σε λάστιχο (λινόλεουμ), που είχα φέρει από το σπίτι μου, αντιχουντικά συνθήματα που τα ρίχναμε κρυφά στους δρόμους της πόλης. Ο Κλέαρχος συμμετείχε πιο ενεργά στην οργάνωση της κατάληψης, στο Γραφείο Τύπου και στο ραδιοσταθμό. Στο Πολυτεχνείο ήταν και άλλοι δύο δημοσιογράφοι, ο Δημήτρης Καϊσης από το Βήμα και ο Φώτης Σιούμπουρας (ήταν και φοιτητής της Νομικής) από την Απογευματινή, που βοήθησαν σημαντικά, με τα δίκτυα πληροφόρησης και την προσωπική συμμετοχή, στην κατάληψη. Στο Πολυτεχνείο ήταν και οι δημοσιογράφοι Ξενοφών Μαυραγάνης και Νίκος Βολωνάκης που κάλυπταν το γεγονός για την εφημερίδα ‘’Μακεδονία’’.
Ήταν αυθόρμητη ή οργανωμένη η κατάληψη;
Ο νεανικός ενθουσιασμός, η αυτοπειθαρχία και η ελεύθερη κινητικότητα προσώπων και ιδεών, η μαχητικότητα, ο σεβασμός των συλλογικών αποφάσεων, η ανοιχτή ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση και η αίσθηση ότι κάτι μεγάλο συνέβαινε στον πανεπιστημιακό χώρο ήταν τα χαρακτηριστικά της φοιτητικής κατάληψης στην Πολυτεχνική σχολή της Θεσσαλονίκης. Είναι γεγονός ότι η διαβίωση και η δράση στο χώρο της κατάληψης δεν υπαγορευόταν ούτε αναφερόταν δεσμευτικά σε κάποια συλλογική αρχή. Η Συντονιστική επιτροπή, που εκλέχτηκε από τους καταληψίες, συνεδρίασε συγκροτημένα μόνο μια φορά, δημιούργησε ένα πλαίσιο στόχων και συμπεριφοράς, αλλά ξεπεράστηκε στην πράξη από την αυτενέργεια, την ομοθυμία και τη συλλογική δράση των φοιτητών. Η κατάληψη όμως αυτή καθεαυτή δεν ήταν αυθόρμητη. Πίσω της υπήρξε οργανωμένη στρατηγική και ενεργειακή πρωτοβουλία μιας ομάδας φοιτητών, κυρίως της Πολυτεχνικής σχολής και του λεγόμενου μεταπολιτευτικά εξωκοινοβουλευτικού χώρου. Το ερώτημα αν ήταν αυθόρμητη ή οργανωμένη και υποκινούμενη η κατάληψη του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης έχει απασχολήσει μεταπολιτευτικά τα στελέχη της κατάληψης. Ωστόσο, η πλειονότητα των φοιτητών που συμμετείχε στο Πολυτεχνείο υποστηρίζει ότι η κατάληψη ήταν αυθόρμητη και οργανώθηκε συστηματικότερα στην πορεία. Διέκρινα, πάντως, εκείνο το δραματικό εικοσιτετράωρο την ηγετική ομάδα φοιτητών από διαφορετικούς ιδεολογικούς και πολιτικούς χώρους, που είχε διαμορφωθεί και είχε δώσει το αγωνιστικό παρόν στη διάρκεια του φοιτητικού κινήματος, η οποία κατηύθυνε τα πράγματα και έδινε τον τόνο της κατάληψης. Ο εκ των πρωταγωνιστών και συλληφθέντων στην κατάληψη της Θεσσαλονίκης Κλέαρχος Τσαουσίδης λέει για «μύθο του αυθόρμητου ξεσηκωμού»:
«Η πτώση της δικτατορίας έφερε τους πρώτους μύθους. Η απουσία των μεγάλων πολιτικών δυνάμεων από το γενικό ξεσηκωμό (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Πάτρα και αλλού), έπρεπε να καλυφθεί. Έτσι εφευρέθηκε ο μύθος του αυθόρμητου ξεσηκωμού. Δηλαδή η μαζική προσέλευση, οι αποφάσεις των συνελεύσεων των φοιτητών ανά σχολή, οι αποφάσεις μέσα στους υπό κατάληψη χώρους από την πλειοψηφία των παραβρισκόμενων, πόσο μπορούν να κολλήσουν στο αυθόρμητο; Τόσοι άνθρωποι αυθόρμητα βρέθηκαν εκεί, στον ίδιο χώρο, την ίδια μέρα, την ίδια ώρα; Με προετοιμασία, με φαγητά κ.λπ. για πολυήμερη διαμονή; Μύθος και η λαϊκή συμπαράσταση στη Θεσσαλονίκη. Ένας λόγος το απομονωμένο του χώρου. Ελάχιστοι μη φοιτητές εμφανίστηκαν, παρά τις εκκλήσεις της Κλεοπάτρας Παπαγεωργίου από τη συχνότητα του ραδιοφωνικού σταθμού. Οι περισσότεροι ήταν γονείς που ήρθαν να μαζέψουν τα άτακτα παιδιά τους. Όπως γίνεται και σήμερα. Το Πολυτεχνείο με δυο λόγια, το προετοίμασαν και το έστησαν φοιτητές της αριστεράς με τη βοήθεια και κάποιων παιδιών που στη συνέχεια βρέθηκαν στο ΠΑΣΟΚ. Φυσικά και πολλοί δεν ήσαν ενήμεροι, πολλοί ήρθαν αυθόρμητα καθώς δεν ήσαν οργανωμένοι. Ωραία, αλλά αυτό δεν συμβαίνει πάντα στις λαϊκές εξεγέρσεις; Οι ίδιοι που επικαλούνται την πρωτοκαθεδρία των μαζών έναντι της προσωπικής πρωτοβουλίας, ισχυρίζονται ταυτόχρονα πως ο ξεσηκωμός ήταν αυθόρμητος…».
Το στρατιωτικό τζάκετ
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα πήγα στο σπίτι μου για κάποια επείγουσα οικογενειακή υπόθεση. Επειδή θα ξαναγύριζα, άφησα στον Κλέαρχο ένα στρατιωτικό τζάκετ, το οποίο είχα φέρει από τον στρατό, το είχα βάψει καρυδί κι ήταν ταυτισμένο μαζί μου. Δεν τόλμησα να επιστρέψω, όταν τα τανκς και ο στρατός είχαν περικυκλώσει το κτήριο. Μετά την επέμβαση το αναγνωρίσιμο τζάκετ, μεταξύ άλλων, θα ήταν πειστήριο της συμμετοχής μου, γι’ αυτό και κρυβόμουν επί μέρες. Φεύγοντας, κατά την εκκένωση του κτηρίου, ο Κλέαρχος το πήρε μαζί του στην τσάντα του. Στην έξοδο τον συνέλαβαν, τον βασάνισαν κι έμεινε κρατούμενος μαζί με πολλούς φοιτητές για πάνω από ένα μήνα στα κρατητήρια της Ασφάλειας και το Μεταγωγών. Όταν αφέθηκε ελεύθερος, του επέστρεψαν την τσάντα –μαζί με το τζάκετ- άψαχτη! Δεν χρειάζονταν άλλες συλλήψεις. Ο στόχος της χούντας είχε εκπληρωθεί. Την επομένη, μετά την εκκένωση της Πολυτεχνικής, σε κλίμα κατατρεγμού και συσκότισης των πληροφοριών, έστειλα στον Τύπο του εξωτερικού την πρώτη ανταπόκριση για τα δραματικά γεγονότα του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης (Στο θέμα του Ιστολογίου : Μυστικές ανταποκρίσεις στα ξένα ΜΜΕ την περίοδο της δικτατορίας) .
Πέρα από τις προσωπικές εκτιμήσεις και τις ανεκδοτολογικές παραθέσεις που αναθερμαίνουν τη μνήμη, προσπάθησα (σ. στο βιβλίο μου) με τη συμβολή των αυτοπτών μαρτύρων της κατάληψης και την παράθεση συμπληρωματικών στοιχείων από άλλες πηγές, να καταγράψω όσο γίνεται πιο σφαιρικά και αντικειμενικά το έπος της φοιτητικής κατάληψης, της κορυφαίας αντιστασιακής πράξης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Χ.ΖΑΦ.
Απόσπασμα από το βιβλίο μου: “Αντεθνικώς δρώντες…1971-1974, Η Θεσσαλονίκη στα χρόνια της χούντας και η εξέγερση του Πολυτεχνείου της, εκδ. Επίκεντρο, 2011
Ακούστε ένα ηχητικό ντοκουμέντο από το ραδιοσταθμό του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης
