Σαν σήμερα, 14 Φεβρουαρίου 1992 πραγματοποιήθηκε το τεράστιο συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης για το Σκοπιανό, που θεωρήθηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα συλλαλητήρια της σύγχρονης ιστορίας. Κέντρο της συγκέντρωσης ήταν η πλατεία Αριστοτέλους, αλλά το πλήθος κατέλαβε ολόκληρο το κέντρο της πόλης. Ήταν σχεδόν σε κόσμο και παλμό τριπλάσιο από το ανάλογο συλλαλητήριο της 21ης Ιανουαρίου 2018, αλλά πιο μαχητικό και με περισσότερα πανό και συνθήματα.
Ήμουν ένας από επιτελείο των δημοσιογράφων που κάλυψαν το πρωτοφανές γεγονός για την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ και θυμάμαι σαν σήμερα το οργισμένο πλήθος, τα πολλά συνθήματα, την ποικιλία των ελληνοκεντρικών μεταμφιέσεων, την πάνδημη προσέλευση, την πανηγυρική ατμόσφαιρα. Είχα καλύψει και προηγούμενες μεγάλες πολιτικές συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ, με τον Ανδρέα Παπανδρέου στο ζενίθ της πολιτικής καριέρας του, αλλά το συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης για το Μακεδονικό είχε άλλη δυναμική, μέγα πάθος κι ένα τεράστιο πλήθος που δονούσε με στεντόρια φωνή την πόλη με το επαναλαμβανόμενο σύνθημα ‘’Η Μακεδονία είναι ελληνική’’. Είπαν για ένα με ενάμισι εκατομμύριο κόσμος!. Δεν ξέρω αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά ήταν πράγματι εκατοντάδες χιλιάδες, μια από τις μαζικότερες κινητοποιήσεις της ελληνικής ιστορίας.
‘’Οι Μακεδόνες είμαστε εμείς!’’
Το συλλαλητήριο είχε προετοιμαστεί επί μήνες από μια αντιπροσωπευτική Μακεδονική επιτροπή χωρίς την παρεμβολή κομμάτων ή κομματικών αντιπαραθέσεων. Τη μέρα του συλλαλητηρίου πρωταγωνιστές ήταν ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Ντίνος Κοσμόπουλος και ο Μητρόπολη Θεσσαλονίκης Παντελεήμων που ήταν και οι κύριοι ομιλητές μαζί με τον δήμαρχο Βέροιας Ανδρέα Βλαζάκη. Οι ομιλητές, που αναφέρθηκαν ‘’στην διαχρονική ελληνικότητα της Μακεδονίας’’ ζήτησαν από τον τότε υπουργό εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά ‘’ να συνεχίσει αγωνιζόμενος και να μη δεχθεί την αναγνώριση του κράτους των Σκοπίων με όνομα ή ονομασία που θα περιλαμβάνει τη λέξη “Μακεδονία”, ενώ το ψήφισμα που διαβάστηκε το… υπόγραφε ‘’η Ιστορία της Μακεδονίας’’ και το προσυπέγραφε ‘’ο λαός της Μακεδονίας’’. ‘Οι Μακεδόνες είμαστε εμείς!, τονίζονταν. Γι’ αυτό βροντοφωνάζουμε σήμερα: Δεν επιτρέπουμε και δεν θα επιτρέψουμε σε κανένα να προβάλει αξιώσεις εις βάρος της Μακεδονίας μας»! Ακούστηκαν πολλά ιστορικά στερεότυπα για την «αδιατάρακτη στους αιώνες ελληνικότητα της Μακεδονίας’’, για τη ‘’μία και ελληνική’’, από ελληνοκεντρικά ως άκρως εθνικιστικά, υπερβολές και ανιστόρητα κιτς που επαναλήφθηκαν –σε πιο έντονο βαθμό μάλιστα- και στο φετινό συλλαλητήριο για το ίδιο ζήτημα μετά από 26 χρόνια…
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Ντίνος Κοσμόπουλος, ο βασικός ομιλητής του ανεπανάληπτου συλλαλητηρίου της Θεσσαλονίκης το 1992.
Εντυπωσιακή ήταν η τεράστια παρουσία γραπτών συνθημάτων σε πανό και ταμπλό (ήταν εποχή ευπορίας), στα ελληνικά και τα αγγλικά, ενώ τα συνθήματα που δονούσαν την κοσμοθάλασσα ήταν: “Η Ελλάδα είναι μια και ελληνική”, «Κάτω οι πλαστογράφοι της Ιστορίας», «Ειρήνη, συνεργασία, ασφάλεια», «Ελλάς εστίν και η Μακεδονία», «Εμείς οι Μακεδόνες είμαστε εδώ», «Μακεδονία, η ασπίδα της Ελλάδας», «Σκοπιανοί, μολών λαβέ» και το κυρίαρχο τραγούδι που ακούγονταν από τα μεγάφωνα ήταν το ‘’Μακεδονία ξακουστή’’. Η ατμόσφαιρα ήταν πανηγυρική, ένα συλλογικό αίσθημα πατριωτικής ανάτασης. Παρούσες όλες οι γενιές, από την τρίτη ηλικία ως τη νηπιακή. Μουσικές μπάντες έπαιζαν παραδοσιακά τραγούδια και εμβατήρια. Ο κόσμος χόρευε και τραγουδούσε, καΐκια και κάθε είδους πλεούμενα χαιρέτιζαν με σφυρίγματα από τη θάλασσα, ενώ εκατοντάδες άτομα με πορτοκαλί σωσίβια που βρίσκονταν πάνω στα πλωτά άναβαν βεγγαλικά σαν πυρσούς νίκης. Πάνω από τους συγκεντρωμένους έκανε κύκλους ένα ανεμόπτερο σέρνοντας πανό που έγραφε «Η Μακεδονία είναι ελληνική». Τα δεκάδες λευκά περιστέρια που άφησαν οι διοργανωτές δήλωναν ότι η συγκέντρωση είχε ειρηνικό χαρακτήρα…
Εκατοντάδες πλεούμενα με πολλούς επιβαίνοντες διαδηλωτές… επέκτειναν τη μεγάλη συγκέντρωση στη θάλασσα.
Η σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών και η βαριά σκιά της
Το ογκώδες σε κόσμο και παλμό συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης είχε ανάλογο πολιτικό αντίκτυπο. Τέσσερις μέρες μετά, στις 18 Φεβρουαρίου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής συγκάλεσε την πρώτη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών για το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων. Στην σύσκεψη συμμετείχαν οι Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (Ν.Δ. και πρωθυπουργός εκείνη την περίοδο), Ανδρέας Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ), Αλέκα Παπαρήγα (ΚΚΕ) και Μαρία Δαμανάκη (ΣΥΝ), παρουσία του τότε υπουργού εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά. Αποτέλεσμα της σύσκεψης ήταν η συμφωνία για κοινή γραμμή πλεύσης, σε μια ονομασία που δεν θα περιέχει τη λέξη Μακεδονία ή παράγωγά της… Μια γραμμή που ταλανίζει ως σήμερα την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της χώρας για την επίλυση της ονομασίας του γειτονικού κράτους.
Η βαριά σκιά των συλλαλητηρίων του 1992 για το Μακεδονικό ‘’διαμόρφωσαν στο ευρύτερο πλαίσιο της αναζωπύρωσης των εθνικισμών στα Βαλκάνια, ένα νέο τοπίο στη δημόσια σφαίρα’’, τονίζει σε πρόσφατο άρθρο του (Ιστορία χωρίς ιστορικούς, Εφημερίδα των Συντακτών, 12.2.2018) ο Πολυμέρης Βόγλης, καθηγητής Ιστορίας στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
‘’…Σταδιακά συγκροτήθηκε μια νέα «εθνικοφροσύνη», η οποία διαχώρισε τους Έλληνες σε «πατριώτες» και «εθνομηδενιστές», εφηύρε «εθνικούς κινδύνους», στοχοποίησε και διέσυρε όποιον δεν την ασπαζόταν – ιδιαίτερα, οι πανεπιστημιακοί ιστορικοί επανειλημμένα βρέθηκαν στο επίκεντρο τέτοιων επιθέσεων. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον δημόσιας συζήτησης, όπως διαμορφώθηκε έκτοτε, δεν υπάρχει χώρος για τους ιστορικούς και μάλλον είναι ανεπιθύμητοι, επειδή δεν πρόκειται να επιβεβαιώσουν τον «εθνικό πανικό», τους μύθους, τις θεωρίες συνωμοσίας, τα φοβικά σύνδρομα που διακινούν οι κύκλοι της νέας «εθνικοφροσύνης» και οι οποίοι χρησιμοποιούν κατά το δοκούν την Ιστορία για να κατασκευάσουν το αφήγημα ενός έθνους που διαρκώς απειλείται και μια αντίστοιχη εθνική ταυτότητα, που να παραπέμπει περισσότερο στον 19ο αιώνα παρά σε μια σύγχρονη ευωπαϊκή κοινωνία του 21ου αιώνα.
Όλοι έχουν δικαίωμα να έχουν άποψη για ζητήματα Ιστορίας και να την καταθέτουν στη δημόσια συζήτηση. Ωστόσο, οι ιστορικοί δεν έχουν, απλά, άλλη μία άποψη δίπλα στις άλλες. Οι ιστορικοί έχουν αφιερώσει πολλά χρόνια ή και δεκαετίες από τη ζωή τους στη μελέτη και την έρευνα, έχουν περάσει ατελείωτες ώρες σε βιβλιοθήκες και αρχεία, έχουν παρουσιάσει το έργο τους και έχουν κριθεί γι’ αυτό από άλλους ιστορικούς. Η γνώση και η γνώμη των ιστορικών είναι πολύτιμες για την ιστορική αυτοσυνειδησία της κοινωνίας μας και η πρόκληση που αντιμετωπίζουν σήμερα είναι ακριβώς να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στην επιστημονική και τη δημόσια ιστορία. Μέχρι να συμβεί αυτό, όμως, ας αναλογιστούμε: μια συζήτηση για την Ιστορία χωρίς τους ιστορικούς, τι είδους Ιστορία προάγει;’’.
Εν τέλει, σήμερα, για την προτεινόμενη ονομασία της γείτονος [Άνω Μακεδονία (Gorna Macedonija), που συμπίπτει ιστορικά με την ελληνική Δυτική Μακεδονία(!)], οι πολιτικοί που διαχειρίζονται την υπόθεση ρώτησαν τους ιστoρικούς πριν συμπεριλάβουν αυτό το όνομα στις προτάσεις τους;
Χ.ΖΑΦ.
Μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του Σπύρου Στάβερη από το συλλαλητήριο του 2018 στη Θεσσαλονίκη. σαν να μην πέρασαν 26 χρόνια…
