Δυο μέρες μετά την φυγή των Γερμανών και την είσοδο του ΕΛΑΣ στη Θεσσαλονίκη, στις 2 Νοεμβρίου 1944, πραγματοποιήθηκε ο επίσημος εορτασμός της απελευθέρωσης της πόλης στην πλατεία της Αγίας Σοφίας, σε κλίμα ενότητας και παλλαϊκού ενθουσιασμού. Τιμήθηκε η μνήμη των θυμάτων της κατοχής και των ηρώων του αντιναζιστικού αγώνα, παρουσία του αντάρτη μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ, ηγετών της αντίστασης και της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, Βρετανών αξιωματικών και αντιπροσωπειών από τα χωριά όπου οι ναζί είχαν προκαλέσει τα φοβερά ολοκαυτώματα. Εντύπωση προκάλεσε η πρωτόφαντη προσέλευση του κόσμου που είχε καλύψει ολόκληρη την πλατεία της Αγίας Σοφίας, τους γύρω δρόμους και τα μπαλκόνια και τις ταράτσες της πλατείας.
Ο “αντάρτης” μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ στην επιμνημόσυνη τελετή για τα θύματα της κατοχής στην πλατεία Αγίας Σοφίας.
Προηγήθηκε δοξολογία στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας, χοροστατούντος του μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Γενναδίου, ο οποίος απουσίασε από την τελετή που έγινε στο κενοτάφιο της πλατείας. Στην επιμνημόσυνη τελετή της πλατείας, μπροστά στο κενοτάφιο για τα θύματα της τριπλής κατοχής, μίλησε με πύρινα λόγια ο μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ και ο δημαρχεύων καθηγητής Πανεπιστημίου Δημ. Καββάδας. Στις πρώτες σειρές των επισήμων του παλλαϊκού συλλαλητηρίου παρέστησαν όρθιοι οι εκπρόσωποι της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας Γιώργος Μόδης, γενικός διοικητής Μακεδονίας και ο στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης υποστράτηγος Χρήστος Αβραμίδης, οι ηγέτες της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ που μπήκε στη Θεσσαλονίκη, Ευριπίδης Μπακιρτζής και Μάρκος Βαφειάδης, ο Άγγλος στρατηγός Richard Cappel κ.ά. Όταν η χορωδία του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έψαλλε το “Επέσατε θύματα εσείς…” όλοι οι παριστάμενοι γονάτισαν συγκλονισμένοι και συγκινημένοι τιμώντας σε μια ανεπανάληπτη εθνική μυσταγωγία τους νεκρούς της κατοχής. Το ιστορικό συλλαλητήριο έκλεισε ψάλλοντας με παλλαϊκή κραυγή τον εθνικό ύμνο, ενώ το πλήθος φώναζε συνθήματα για δημοκρατία, εθνική ενότητα και ελευθερία και την τιμωρία των συνεργατών των ναζί.
Χιλιάδες λαού τίμησαν τους νεκρούς της ναζιστικής κατοχής στον επίσημο εορτασμό για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τις Αντιστασιακές δυνάμεις, στις 2 Νοεμβρίου 1944. Δεξιά το μνημείο των πεσόντων που καταστράφηκε το 1945 από ταγματασφαλίτες.
Επίκεντρο της τελετής ήταν ένα λευκό ξύλινο πυραμοειδές κενοτόφιο, ύψους τριών περίπου μέτρων κατασκευασμένο από ξύλο και γύψο από τεχνίτες του ΕΑΜ, ενώ στις τέσσερις πλευρές του ήταν φιλοτεχνημένες από άγνωστο καλλιτέχνη ανάγλυφες παραστάσεις με συμβολικές εικόνες του αγώνα, όπως μια γυναικεία μορφή, η Ελευθερία, που ορμά ακάθεκτη με υψωμένο στο χέρι της το ξίφος. Το μνημείο κατέστρεψαν ταγματασφαλίτες μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, τον Φεβρουάριο του 1945. Τελευταία έγινε πρόταση στον Δήμο Θεσσαλονίκης να κατασκευαστεί με στέρεα υλικά το ιστορικό μνημείο με τις ανάγλυφες παραστάσεις του και να τοποθετηθεί μόνιμα τιμής και μνήμης ένεκεν στον χώρο της πλατείας.