Οι φοιτητές-ηθοποιοί του ΦΟΘΚ στην παράσταση του έργου «Όνειρο θερινής νύχτας» του Σέξπιρ. Στη μέση ο μεταφραστής του έργου Βασίλης Ρώτας. Αριστερά (καθιστός) ο σκηνοθέτης -ηθοποιός του ΚΘΒΕ Γιάννης Κυριακίδης.
Η ίδρυση του Κρατικού Θεάτρου Βόρειας Ελλάδας το 1961 ήταν σταθμός για τη θεατρική αποκέντρωση και την αναβάθμιση του θεάτρου στη Θεσσαλονίκη. Όμως η δεύτερη κρατική σκηνή οφείλει την επιτυχία της και στη θεατρική παράδοση που είχαν καλλιεργήσει ερασιτεχνικές και φοιτητικές θεατρικές πρωτοβουλίες αυτή τη δεκαετία.
Η υποδοχή της κρατικής σκηνής ήταν θριαμβική, αλλά η ανταπόκριση είχε σχέση με τη θεατρική προπαιδεία που είχε το κοινό της Θεσσαλονίκης. Πολλοί ηθοποιοί, αλλά κυρίως θεατές, οφείλουν τη θεατρική τους παιδεία σ’ έναν πρωτοπόρο θεατράνθρωπο της πόλης, τον Κυριαζή (Ζήζο) Χαρατσάρη, με καλές σπουδές και διεθνή θεατρική πείρα. Το 1958 και για δυο περίπου χρόνια καθοδηγούσε το «Φοιτητικό Θέατρο Θεσσαλονίκης», που δημιούργησε ο φιλόμουσος καθηγητής της ιατρικής του ΑΠΘ Αλέξανδρος Συμεωνίδης, ιδρυτής του αντικαρκινικού ινστιτούτου, του μετέπειτα Θεαγένειου. Το Φοιτητικό Θέατρο ήταν ένα είδος δραματικής σχολής, καθώς το ανέβασμα των έργων ήταν στην πραγματικότητα πρακτική θεατρική διδασκαλία. Ο Χαρατσάρης στα δυο αυτά χρόνια σκηνοθέτησε έξι έργα: του Μολιέρου, του Πλαύτου, του Στρίνμπεργκ και τριών Βέλγων συγγραφέων. Οι νέοι τότε ηθοποιοί Έρση Μαλικένζου, Ρούλα Πατεράκη, Γιώργος Σεφερτζής, Πέρη Ποράβου ήταν συνεργάτες του.
Το 1961 ο Χαρατσάρης ίδρυσε το «Ελεύθερο Θέατρο Θεσσαλονίκης», που λειτούργησε μέχρι το 1966 στη Θεσσαλονίκη ως ποιοτικός πρωτοποριακός πόλος απέναντι στο ΚΘΒΕ που είχε ιδρυθεί την ίδια χρονιά. Στα πέντε χρόνια ο Ζήζος, που αξιοποιούσε κυρίως μαθητές του που φοιτούσαν στη Δραματική σχολή του, ανέβασε αρκετά σύγχρονα έργα σε διάφορους χώρους, όπως σ’ ένα υπόγειο της οδού Μητροπόλεως, όπου δημιούργησε και το πρώτο θέατρο τσέπης, στην «Αμικάλ» της Λεωφόρου Στρατού, στο θέατρο «Θυμέλη» και στο θέατρο Κήπου. Οι συγγραφείς, Έλληνες και ξένοι, που ανέβηκαν από το Χαρατσάρη ήταν πολλοί: Τσέχωφ, Στρίνμπεργκ, Ντ. Ταξιάρχης, Ο΄Νιλ, Κ. Μητροπούλου, Πιραντέλο, Πλαύτος, Τ. Ουίλιαμς, Μόρτιμερ, Μολιέρος κ.ά.
Θέατρο έρευνας
«Ο Χαρατσάρης, τονίζει ο καθηγητής Θεάτρου και σκηνοθέτης Νικηφόρος Παπανδρέου, αγωνίστηκε ουσιαστικά αβοήθητος για να δημιουργήσει ένα θεσσαλονικιώτικο θέατρο έρευνας, συγκεντρώνοντας γύρω του νέους ηθοποιούς, ερασιτέχνες και επαγγελματίες, από τους οποίους πολλοί τον μνημονεύουν πάντα ως δάσκαλο». Μέσα από την εμπνευσμένη διδασκαλία και σκηνοθεσία του Κυριαζή Χαρατσάρη αναδείχτηκαν πολλοί νέοι ηθοποιοί που στελέχωσαν τον «Φοιτητικό Όμιλο Θεάτρου και Κινηματογράφου», το θεατρικό εργαστήρι των αποφοίτων του Γαλλικού Λυκείου «Αμικάλ», το «Θεατρικό Εργαστήρι» και άλλα σχήματα. Στις αποκλειστικές μαθήτριες του Χαρατσάρη συγκαταλέγεται η Ρούλα Πατεράκη που ίδρυσε την «Επιθεώρηση Δραματικής Τέχνης» στη Θεσσαλονίκη και σταδιοδρομεί με επιτυχία τις τελευταίες δύο δεκαετίες στο ποιοτικό θέατρο στην Αθήνα.
Το 1966 ο Χαρατσάρης μεταφέρει τη σχολή του στην Αθήνα, απαγοητεύεται από την υποδοχή και επιστρέφει δυο χρόνια αργότερα, όπου σκηνοθετεί, ως το 1971 που πέθανε, τέσσερα έργα. Ο Χαρατσάρης είναι μια σημαντική προσωπικότητα της Θεσσαλονίκης, γιατί δίδαξε με πάθος θέατρο και ενέπνευσε πολλούς μαθητές που δημιούργησαν την θεατρική άνοιξη στη δεκαετία του ’60.
Ο δραστήριος ΦΟΘΚ
Στη θεατρική πανδαισία της Θεσσαλονίκης, στη δεκαετία του ’60, σημαντική ήταν η συμβολή του φοιτητικού θεάτρου που είχε αξιόλογη παράδοση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και δεν αντιμετωπιζόταν ως ερασιτεχνική ομάδα με την έννοια της μη καλλιτεχνικής επάρκειας. Το 1960 ήδη λειτουργεί το Φοιτητικό Θέατρο Θεσσαλονίκης με διευθυντή, δάσκαλο και σκηνοθέτη, το Ζήζο Χαρατσάρη, ανεβάζοντας αρκετά έργα.
Το 1966 δημιουργείται ο Φοιτητικός Όμιλος Θεάτρου Κινηματογράφου. Την πρώτη χρονιά ο ΦΟΘΚ ανέβασε μονόπρακτα των Τσέχωφ, Καλντερόν, Ντίρεντματ, σε σκηνοθεσία Δ. Δημητριάδη και Ν. Αρμάου. Στις αρχές του 1967 ο Όμιλος παρουσίασε με μεγάλη επιτυχία το «Όνειρο θερινής νύχτας» του Σέξπιρ, σε μετάφραση του Βασίλη Ρώτα και σκηνοθεσία του ηθοποιού του ΚΘΒΕ Γιάννη Κυριακίδη. Δύο από τους φερέλπιδες ηθοποιούς της γενιάς, ο Χρήστος Βαλαβανίδης και ο Γιώργος Κοτανίδης ξεκίνησαν από τις θεατρικές παραστάσεις του ΦΟΘΚ.
Λίγο αργότερα, η χούντα διέλυσε, μαζί με άλλα προοδευτικά σωματεία της Θεσσαλονίκης, και τον ΦΟΘΚ και οι περισσότεροι φοιτητές ηθοποιοί του συνέχισαν μέσα από διάφορα ερασιτεχνικά σχήματα και κυρίως από το «Θεατρικό Εργαστήρι», δημιουργώντας τη νέα θεατρική γενιά της πόλης.
Η «Αμικάλ»
Ένα ακόμη θεατρικό εργαστήρι, της «Φιλικής -Αμικάλ», στο Γαλλικό Ινστιτούτο, με πρόεδρο το Νίκο Δασκαλόπουλο, συγκέντρωσε αρκετούς προοδευτικούς φιλότεχνους νέους, κυρίως φοιτητές, της πόλης. Μέσα στη χούντα, το Φλεβάρη του 1968, ανέβασε δύο σημαντικά έργα του Άρθουρ Αντάμοφ: την «Πολιτική των υπολειμμάτων» και τον «Καθηγητή Ταράν» σε σκηνοθεσία Γιάννη Κυριακίδη και σκηνικά – κοστούμια Δημήτρη Μητσομπούνη.
Στα έργα συμμετείχαν αρκετοί τότε ερασιτέχνες ηθοποιοί της «Αμικάλ» που σταδιοδρόμησαν ως ηθοποιοί. Στη διανομή των δύο έργων συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Θ. Παπαδημητρίου, Μ. Αργυροπούλου, Δ. Παπαφιλίππου, Σ. Γούτης, Κ. Τσαουσίδης, Α. Κοσμόπουλος, Σ. Κοντογιαννίδης, Β. Τσαμπούλας, Π. Γιαννιτσάκης, Κ. Γακίδης, Χ. Αλεξόπουλος, Δ. Μητσομπούνης, Λ. Παπαδημητρίου, Μ. Σορτίκου, Π. Κουτίτα, Α. Γούλας, Ε. Μακίσογλου.
Χ.ΖΑΦ.
[…] Ο Ζήζος Χαρατσάρης και η θεατρική άνοιξη του ’60 […]