Η ανεξιχνίαστη δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α’ το 1913 στη Θεσσαλονίκη

Η πιο συνταρακτική πολιτική δολοφονία του 20ού αιώνα παραμένει ως σήμερα ανεξιχνίαστη και μετέωρη, σχετικά με τα αίτια, τους αυτουργούς και τις προθέσεις της. Είναι η δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου Α’, που σημειώθηκε στη διασταύρωση των οδών Αγίας Τριάδας και Βασ. Όλγας στη Θεσσαλονίκη στις 5 Μαρτίου του 1913 με το παλιό ημερολόγιο (18 Μαρτίου με το σημερινό).

Δράστης ήταν ο Αλέξανδρος Σχινάς, ένα περιθωριακό άτομο από το Ασβεστοχώρι, ισόβιος φοιτητής της ιατρικής και άεργος, αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που μπερδεύτηκε ακόμη περισσότερο από τη μεταδολοφονική παραφιλολογία και εκδοχολογία. Ο δολοφόνος περίμενε τον βασιλιά καθισμένος σε ένα παγκάκι στο καφενείο του Πασά Λιμάν όπου βρίσκεται σήμερα το μνημείο της δολοφονίας, στη διασταύρωση των σημερινών δρόμων Βασ. Όλγας και Αγίας Τριάδας. Με μια μαυροβουνιώτικη κουμπούρα πυροβόλησε από απόσταση ενός μέτρου τον βασιλιά, που συνοδεύονταν μόνο από τον υπασπιστή του αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Φραγκούδη, ενώ οι δυο άνδρες της κρητικής φρουράς ακολουθούσαν από απόσταση, γιατί ο βασιλιάς αρνούνταν την ένοπλη συνοδεία στις εξόδους του.

Η σφαίρα, που βρέθηκε αργότερα στο ρούχο του, πέρασε από τη σπονδυλική στήλη και διέτρησε την καρδιά. Ο δολοφόνος στόχευσε και τον Φραγκούδη αλλά το όπλο του έπαθε αφλογιστία. Η υπασπιστής συνέλαβε αμέσως τον δράστη που δεν πρόβαλε αντίσταση. Η φρουρά έβαλε τον αιμόφυρτο βασιλιά σε ένα αυτοσχέδιο φορείο και τον μετέφερε με ένα περαστικό όχημα στο Παπάφειο, που λειτουργούσε στα χρόνια των βαλκανικών πολέμων ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Πέθανε στο δρόμο προς το νοσοκομείο και απλώς οι γιατροί διαπίστωσαν το θάνατό του. Στην αίθουσα του ορφανοτροφείου όπου ξεψύχησε ο Γεώργιος έχει εντοιχιστεί η επιγραφή που υπάρχει ως σήμερα: «Εν τη αιθούση ταύτη ο Εθνομάρτυς Βασιλεύς των Ελλήνων Γεώργιος Α΄ εξεδήμησε εις Κύριον τη 5η Μαρτίου 1913 ώρα 5.30 μ.μ.»

Η σορός του βασιλιά μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο τη νύχτα με πομπή από το Παπάφειο στο «ανάκτορό» του στο μέγαρο του Κλέωνα Χατζηλαζάρου που είχε παραχωρηθεί για βασιλική κατοικία την περίοδο της παραμονής του βασιλιά στη Θεσσαλονίκη. Η πολυτελής βίλα, που έχει κατεδαφιστεί, βρισκόταν στο χώρο του σημερινού Ε’ Γυμνασίου-Λυκείου στη διασταύρωση των οδών Ανθέων και Κριεζώτου. Εκεί η σορός εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα ωςτις 12/25 Μαρτίου που μεταφέρθηκε με τιμές στην Αθήνα. Εν τω μεταξύ , τρεις μέρες μετά τη δολοφονία ορκίστηκε ως βασιλιάς ο γιος του νεκρού Κωνσταντίνος.

Η επικήδεια πομπή

Στη Θεσσαλονίκη έφτασε ο νέος βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος καθώς και πολλές διπλωματικές αποστολές για να παραστούν στην εκφορά του. Στις 12/25 Μαρτίου έγινε η εκφορά της βασιλικής σορού με εντυπωσιακή νεκρώσιμη πομπή στρατιωτικών τμημάτων, φιλαρμονικών, ξένων διπλωματικών αποστολών και του προξενικού σώματος, των θρησκευτικών ηγεσιών των συνοίκων λαών της πόλης (Ορθοδόξων, Εβραίων, Μουσουλμάνων), της βασιλικής οικογένειας (Όλγα, Κωνσταντίνος και οι πριγκίπισες Αλίκη και Ελένη) καθώς και πλήθους κόσμου. Ακολουθούσαν πεζή το φέρετρο του βασιλιά που ήταν πάνω σε κιλλίβαντα πυροβόλου καλυμμένο με ελληνική και δανική (λόγω καταγωγής του) σημαία. Τον κιλλίβαντα έσυραν στρατιώτες, ενώ την τιμητική φρουρά του σκηνώματος αποτελούσαν εύζωνοι. Στην επικήδεια πομπή συμμετείχε και το άλογο του βασιλιά …χωρίς τον αναβάτη του.

Η μεγάλη πομπή που ξεκίνησε από την περιοχή της Ανάληψης, πέρασε τις σημερινές οδούς Βασ. Όλγας, Βασιλέως Γεωργίου και Λεωφόρου Νίκης, κι έφτασε στο λιμάνι όπου η σορός τοποθετήθηκε στο πολεμιικό πλοίο «Αμφιτρίτη» για τη μεταφορά του στην Αθήνα. Κατά μήκος των δρόμων που πέρασε το βασιλικό φέρετρο στρατιώτες παρουσίαζαν όπλα, ενώ τα πεζοδρόμια είχε καταλάβει ασφυκτικά πλήθος κόσμου για να εκφράσει τον ύστατο χαιρετισμό στον αγαπημένο τους βασιλιά. Στο λιμάνι, πριν το φέρετρο τοποθετηθεί στο πολεμικό πλοίο, ο μητροπολίτης Γεννάδιος προσευχήθηκε υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του νεκρού βασιλιά. Την «Αμφιτρίτη» με το βασιλικό σκήνωμα ακολούθησαν τιμητικά τρία ελληνικά πολεμικά πλοία καθώς και έξι ξένα (γαλλικό αγγλικό, ιταλικό, γερμανικό, αυστριακό και ρωσικό). Η κηδεία του Γεωργίου έγινε στην Αθήνα στις 20 Μαρτίου/ 2 Απριλίου και ο ενταφιασμός του στο βασιλικό μαυσωλείο του ανακτόρου στο Τατόι.

Οι εκδοχές της δολοφονίας

Ο λόγος της δολοφονίας του βασιλιά Γεωργίου παραμένει ως σήμερα αδιευκρίνιστος καί από το ανακριτικό υλικό. Αν ο δράστης ομολόγησε και τι κατέθεσε στους ανακριτές του, δεν δόθηκε στη δημοσιότητα καμιά πληροφορία. Μάλιστα οι φάκελοι της ανάκρισης κάηκαν όταν πήρε φωτιά το ατμόπλοιο που μετέφερε το ανακριτικό υλικό από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα. Λέγεται ότι ο Σχινάς ήταν αρνητικός κατά το στάδιο της ανάκρισης για τυχόν συνέργεια άλλων ατόμων ή ξένων δυνάμεων και ότι εξομολογήθηκε την αλήθεια στη βασίλισσα Όλγα, σύζυγο του νεκρού, που τον επισκέφτηκε στο Διοικητήριο, όπου κρατούνταν. Η πολύωρη συνομιλία και οι πληροφορίες, που αποκόμισε η βασίλισσα από τη συνάντηση με τον κατηγορούμενο, κρατήθηκαν κι αυτές μυστικές. Πάντως η επικρατούσα άποψη στους ιστορικούς ερευνητές είναι ότι ο Αλέξανδρος Σχινάς δεν ενήργησε μόνος του, αλλά υπήρξε όργανο ξένων συμφερόντων στα Βαλκάνια, που εξυπηρετούνταν εκείνη την περίοδο από τη δολοφονία του Έλληνα βασιλιά.

Αμέσως μετά τη δολοφονία, όπως ήταν φυσικό, προκλήθηκε έκρυθμη κατάσταση στην πόλη και εν θερμώ από τους διαδοσίες Έλληνες ο θάνατος του βασιλιά αποδόθηκε στους αποδιοπομπαίους λαούς της εποχής, τους Τούρκους και τους Βουλγάρους. Όμως οι πιο έντονες φήμες μιλούσαν για γερμανικό σχέδιο εξόντωσης του αγγλόφιλου βασιλιά, το οποίο αποσκοπούσε στην προώθηση των γερμανικών συμφερόντων στην Ελλάδα. Μετά την αυτοκτονία ή την εκπαραθύρωση του Σχινά στο Διοικητήριο, όπου κρατούνταν για ανακρίσεις, εντάθηκαν και οι φήμες και οι εικασίες για τα πραγματικά αίτια της δολοφονίας. Μερικοί αμφισβήτησαν ακόμη ότι ο Σχινάς ήταν ο φυσικός δολοφόνος, αν και συνελήφθη στο χώρο τη δολοφονίας με τα πειστήρια του φόνου, και υποστήριξαν ότι πίσω απ’ αυτόν κρύβονται οι πραγματικοί δολοφόνοι που είχαν πολιτικό συμφέρον από το θάνατο του Γεωργίου.

Μια εκδοχή αναφέρει ότι ο βασιλιάς έπεσε θύμα της γερμανικής διπλωματίας, και αυτή η άποψη θεωρείται από τους ιστορικούς η πιο πιθανή, μιας και η πολιτική του Γεωργίου ήταν αντίθετη με τα γερμανικά σχέδια στα Βαλκάνια και την ανατολική Ευρώπη. Οι ίδιοι οι Γερμανοί ιθύνοντες της εποχής ήθελαν με κάθε τρόπο να βρίσκεται στην κορυφή του ελληνικού κράτους ο γερμανόφιλος διάδοχος Κωνσταντίνος που ταυτιζόταν με τη γερμανική πολιτική στην Ελλάδα.

Αν ζούσε ο Γεώργιος στα επόμενα κρίσιμα χρόνια, ενδεχομένως να είχαν χαραχτεί ευνοϊκότερα για την Ελλάδα τα βόρεια και ανατολικά σύνορα, ενώ σίγουρα θα εξέλιπε ο εθνικός διχασμός ανάμεσα στον διάδοχό του βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που χώρισε σε δυο φανατικές φατρίες τον ελληνισμό και οδήγησε εντέλει, μέσα από ενδοφυλετικές συγκρούσεις, ξένες παρεμβάσεις και εθνικές υποχωρήσεις, στην ολοκληρωτική μικρασιατική καταστροφή. Γενικότερα, ο Γεώργιος ήταν μια εξαίρεση στην αλυσίδα των αρνητικών και αδύναμων κρίκων του βασιλικού θεσμού στην Ελλάδα. Τίμησε τον θρόνο, συνέδεσε το όνομά του με την επέκταση του ελληνικού κράτους, προστάτευσε τις δημοκρατικές διαδικασίες και το έθνος κι ήταν ένας συνετός και καλοκάγαθος βασιλιάς από την μακρόχρονη βασιλεία του οποίου μόνο καλά κληρονόμησε στον τόπο του.

Χ.ΖΑΦ.