Παραδοσιακά τις μέρες των γιορτών οι Θεσσαλονικείς βγαίνουν στην Αγορά, μια τεράστια έκταση με ιστορικούς εμπορικούς δρόμους, που διατηρούν τα εμπορικά τους χαρακτηριστικά εδώ και αιώνες. Στον 20ό αιώνα σημειώθηκαν κάποιες αλλαγές στην εμπορική πολεοδομία, γεννήθηκαν νέοι εμπορικοί δρόμοι και κάποιοι εμπορικοί τομείς μετατοπίστηκε σε άλλους χώρους. Όμως παρά τις μεταμορφώσεις, η παραδοσιακή αγορά της πόλης συνεχίζει να διατηρεί τα χωρικά πλαίσια που είχε τους τρείς τελευταίους αιώνες.
Μια περιοδική έκθεση με τίτλο ‘’Θεσσαλονίκης Εμπόριον 1870-1970’’, που λειτουργεί στο Συνεδριακό Κέντρο της Τράπεζας Πειραιώς στα Λαδάδικα και οργανώθηκε από το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Τράπεζας (ΠΙΟΠ), δίνει με ενημερωτικά κείμενα, φωτογραφίες και βίντεο την περιπέτεια του εμπορίου της Θεσσαλονίκης και την εξέλιξή του στη διάρκεια εκατό χρόνων ως το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα. Η έκθεση στηρίχτηκε σε επιστημονική έρευνα του ειδικού μελετητή της οικονομικής ιστορίας της πόλης Βαγγέλη Χεκίμογλου και ολοκληρώθηκε με την μουσειολογική και μουσειογραφική μελέτη και την κατασκευή της από την εταιρία ‘Tetragon’. Οι πολλές παλιές φωτογραφίες που προβάλλουν το εμπορικό πανόραμα της πόλης, κτήρια, καταστήματα, πρόσωπα και επαγγέλματα, προέρχονται από συλλογές φορέων και ιδιώτες συλλέκτες.
Το διαχρονικό ‘’άρωμα’’ των εμπορικών δρόμων
Η έκθεση, που απλώνεται σε δυο ορόφους του διατηρητέου κτηρίου της Τράπεζας, μας ξεναγεί σε δρόμους και πλατείες του παλιού εμπορικού κέντρου που, παρά τις αλλαγές και τις σύγχρονες μεταμορφώσεις στις χρήσεις των κτηρίων, διατηρεί τις εμπορικές μνήμες και το παλιό άρωμά του ως τις μέρες μας. Η παλιά αγορά, σε γενικά πλαίσια, εκτείνεται στο δυτικό τμήμα της πόλης που περικλείεται βόρεια από την Εγνατία οδό, ανατολικά από την οδό Βενιζέλου και νοτιοδυτικά από το λιμάνι και το δυτικό τείχος. Τον βασικό πυρήνα του εμπορίου της πόλης αποτέλεσαν τα τρόφιμα, τα ενδύματα και οι υπηρεσίες, δραστηριότητες που διατηρήθηκαν σχεδόν ως τη δεκαετία του 1970 με τη μορφή καταστημάτων, κλειστών αγορών και εργαστηρίων. Με τα χρόνια η παλιά αγορά ενσωμάτωσε και άλλες χρήσεις, δραστηριότητες και ανάγκες, οι οποίες διαφοροποίησαν την παραδοσιακή της λειτουργία και άλλαξαν τον παλιό εμπορικό χαρακτήρα της.
Η πρώτη από τις δύο ενότητες της έκθεσης, ένα είδος εμπορικής εισαγωγής, περιλαμβάνει τους σημαντικούς σταθμούς στην οικονομική ιστορία της Θεσσαλονίκης, το παλιό εμπορικό κέντρο, τις μεταφορές, τις υποδομές, τη βιοτεχνία και βιομηχανία, τους ανθρώπους του εμπορίου, όλους δηλαδή τούς τομείς που συμμετέχουν στην εμπορική δραστηριότητα και δίνουν τα χαρακτηριστικά του εμπορικού κέντρου. Η δεύτερη ενότητα, που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, προβάλλει τους βασικούς χώρους και δρόμους με τις εμπορικές δραστηριότητες, τα επαγγέλματα και τους ανθρώπους που τα διακονούν, με βάση τα μητρώα των επιμελητηρίων και τους εμπορικούς οδηγούς. Έτσι σε ανεξάρτητες ενότητες προβάλλονται ιδιαίτερα οι εμπορικοί δρόμοι (όπως η Βενιζέλου, η Φράγκων κλπ.), η πλατεία Εμπορίου, τα Λαδάδικα, ο Φραγκομαχαλάς, το Μπεζεστένι, η αγορά Μοδιάνο και η πλατεία Ελευθερίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετές παλιές αγορές και εμπορικοί δρόμοι της πόλης διατηρούν την ίδια σχεδόν χρήση εδώ και αιώνες, όπως η οδός Φλυντζανοπωλητών( Financilar) της οθωμανικής περιόδου, η σημερινή οδός Βασ. Ηρακλείου που συνεχίζει ως σήμερα να διατηρεί καταστήματα γυαλικών και οικιακού εξοπλισμού.
Εμβληματικά κτήρια εμπορίου
Παρά τις αλλαγές πολλά ιστορικά εμπορικά κτήρια παραμένουν ως σήμερα, κάποια με άλλες χρήσεις, ζωντανά μνημεία της εμπορικής ιστορίας της πόλης, όπως η Στοά Μοδιάνο (αγορά τροφίμων), το Μέγαρο Ερμείον (το πρώτο εμπορικό κέντρο) στην οδό Βενιζέλου, το Μπεζεστένι (αγορά υφασμάτων), η Στοά Μαλακοπής (πρώην τράπεζα των Αλλατίνι), το Κύρτση Χαν (ξενοδοχείο του 19ου αιώνα, στο ισόγειο του οποίου λειτουργεί μέχρι σήμερα το εμπορικό κατάστημα Γιομπτώβ που ιδρύθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα), η Στοά Λεβή-Μενεξέ (κτήριο καταστημάτων και υπηρεσιών στη αρχή της οδού Βενιζέλου), τα κτήρια και οι δρόμοι των Λαδάδικων.
Στην εποχή μας δημιουργήθηκαν νέοι εμπορικοί δρόμοι ανατολικά του παλιού εμπορικού κέντρου, κάποιες αγορές μετεξελίχτηκαν σε σύγχρονα εμπορικά πολυκαταστήματα και άλλες απομακρύνθηκαν από τα όρια της παραδοσιακής πόλης. Ωστόσο η έκθεση του ΠΙΟΠ στα Λαδάδικα μάς δίνει σημαντικές πληροφορίες για την οικονομική ιστορία της πόλης, νοσταλγικές εικόνες αλλοτινών εποχών και των ποικίλων μεταμορφώσεων της Θεσσαλονίκης. Μια ντοκουμενταρισμένη και εικαστικά άψογη έκθεση που αξίζει να την περιηγηθούμε.
Χ.ΖΑΦ.
Φωτογραφίες: Άννα Μαυροπούλου
Η έκθεση «Θεσσαλονίκης Εμπόριον 1870-1970» θα είναι ανοιχτή μέχρι το τέλος Μαρτίου 2018. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Παρασκευή 10:00-17:00, Σάββατο-Κυριακή 10:00-16:00 (την Πρωτοχρονιά θα είναι κλειστή).
Συνεδριακό Κέντρο Τράπεζας Πειραιώς
Κατούνη 12-14, Θεσσαλονίκη τ: 2310.385662 | www.piop.gr
