Μια μικρή ομάδα τοπικών προσωπικοτήτων, επιχειρηματιών και διανοουμένων, έκανε πράξη το οικονομικό όραμα της Θεσσαλονίκης. Ο υδροβιολόγος και πολιτευτής Νικόλαος Γερμανός φέρεται ως ο ιδρυτής της Διεθνούς Έκθεσης. Κανείς δεν αμφισβητεί την πατρότητα της ιδέας, αλλά η δημιουργία της ΔΕΘ ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας μιας ομάδας τοπικών προσωπικοτήτων και κυβερνητικών παραγόντων που αξίζει χάριν της ιστορικής αλήθειας να τους μνημονεύουμε.
Η ίδρυση της έκθεσης οφείλει πολλά στην ομάδα επιχειρηματιών και διανοουμένων της Θεσσαλονίκης που υποστήριζαν ενθέρμως την άποψη του Νικολάου Γερμανού και αποτελούσαν κατά κάποιο τρόπο την επιμελητεία της πρότασης και την αιχμή του δόρατος προς την κυβέρνηση. Στους πρώτους μήνες του 1925, ο Γερμανός που είχε, εν τω μεταξύ, επισκεφτεί τις σπουδαιότερες εκθέσεις της Ευρώπης και είχε αποκτήσει μεγάλη πείρα, διατύπωσε εγγράφως την πρόταση για διοργάνωση εμπορικής έκθεσης στη Θεσσαλονίκη προς τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας Κ. Σπυρίδη, ο οποίος έδωσε αμέσως την έγκριση στις 30 Απριλίου με την εντολή μάλιστα να διοργανωθεί ως το επόμενο μήνα!
Μετά το πράσινο φως από την κυβέρνηση συγκλήθηκε η ομάδα πρωτοβουλίας στο κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη, του οποίου διευθυντής ήταν ο Διομήδης Βαρλαμίδης, και συγκροτήθηκε η πρώτη οργανωτική επιτροπή υπό την προεδρία του. Εκεί συζητήθηκαν εκτενώς όλα τα θέματα της διοργάνωσης και αποφασίστηκε το πλαίσιο και η μορφή λειτουργίας. Βέβαια δεν ξεκαθαρίστηκε η τελική μορφή και αν θα ήταν «Έκθεσις» ή «Πανήγυρις» ή αν θα ήταν μόνο ελληνική ή διεθνής. Σε επόμενες συσκέψεις οριστικοποιήθηκε το όνομά της ως «Διεθνής Έκθεσις» και ότι στη διοργάνωση θα εκτίθενται μόνο προϊόντα και δεν θα πωλούνται τα εκθέματα όπως στις εμποροπανηγύρεις. Αυτό καθησύχασε και τις διάφορες πόλεις της Μακεδονίας που αντέδρασαν στην ίδρυση της ΔΕΘ, φοβούμενες ότι θα περιοριστεί ο τζίρος και θα υποβαθμιστούν οι δικές τους εμποροπανηγύρεις.
Η οργανωτική επιτροπή της πρώτης ΔΕΘ. Καθιστοί από αριστερά Στ. Γρηγοριάδης, Ν. Πιερράκος (διαχειριστής), Χ. Μελανίδης (δημαρχεύων), Μ. Γρηγοριάδης (αντιπρόεδρος), Δ. Βαρλαμίδης (πρόεδρος), Ι. Πιερράκος, Ν. Γερμανός (γενικός διευθυντής), Α. Σαχίνης. Δεύτερη σειρά: Γ. Πέτρου, Ρ. Μοσέρι, Λ. Λαζαρίδης, Π. Γεωργιάδης, Α. Βογιατζόγλου, Κ. Φιλάρετος, Α. Ψάλτου. Τρίτη σειρά: Θ. Σταματόπουλος, Ν. Τρύφων.
Καθηγητές και δημοσιογράφοι
Στην οργανωτική επιτροπή συμμετείχαν πρόσωπα της πόλης που συνέβαλαν ουσιαστικά στην επιτυχία της εμπορικής έκθεσης. Ένας από αυτούς ήταν ο καθηγητής Νικόλαος Λούβαρης, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν διευθυντής στο Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης. Ο Λούβαρης με τις επιστημονικές του γνώσεις συνέδεσε το νέο θεσμό με τα «Δημήτρια», τη βυζαντινή εμποροπανήγυρη της πόλης. Σπουδαία ήταν η συμβολή και των τριών δημοσιογράφων μελών της οργανωτικής επιτροπής, του Πέτρου Λούβαρη, εκδότη των «Μακεδονικών Νέων», του Νικόλαου Δαρβέρη, εκδότη του «Ταχυδρόμου» και του Μικέ Μαυρογορδάτου ανταποκριτή του «Ελεύθερου Βήματος». Συμμετείχαν επίσης και τρεις επιχειρηματίες, ο Στ. Γρηγοριάδης, ο Δημ. Κουκουμπάνης και ο Ζήσης Βέρρος. Ο τελευταίος διατέλεσε και πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου. Σημαντικός ήταν και ο ρόλος του Ανδρέα Λευθεριώτη, διευθυντή του Σχεδίου Πόλεως της Θεσσαλονίκης.
Ο Νικόλαος Γερμανός (στη μέση με το λευκό παντελόνι) με συνεργάτες στη ΔΕΘ.
Ο οραματιστής Νικόλαος Γερμανός
Η ίδρυση μιας Γενικής Έκθεσης όχι στην πρωτεύουσα του κράτους, αλλά στη δεύτερη πόλη που είχε ενσωματωθεί πρόσφατα στον εθνικό κορμό, δεν ήταν εύκολη υπόθεση για εκείνη την εποχή. Ο συγκεντρωτισμός, η απόσταση, αλλά και οι διάχυτοι φόβοι περί εθνικών κινδύνων για τη Θεσσαλονίκη αποθάρρυναν την κεντρική διοίκηση να πει το «ναι» της ίδρυσης. Στη θετική εξέλιξη βάρυναν δυο παράμετροι. Η πρώτη ήταν η πολιτική συγκυρία και η εθνική βούληση να δοθούν περισσότερες υποδομές στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να ισχυροποιήσει το ελληνικό της πρόσωπο και η δεύτερη, η εμπεριστατωμένη πρόταση και η επιμονή του Νικολάου Γερμανού που έκαμψε τις αντιρρήσεις και την αδράνεια της γραφειοκρατίας.
Ο ιδρυτής και πρώτος διευθυντής της Διεθνούς Έκθεσης Νικόλαος Γερμανός, που συνέλαβε την ιδέα της οργάνωσης μια Γενικής Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη γεννήθηκε το 1860 στο Βάβδο Χαλκιδικής και τέλειωσε το Γυμνάσιο στον Πολύγυρο. Σπούδασε φυσικός στο πανεπιστήμιο Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε στην υδροβιολογία στη Γερμανία και την Ιταλία. Διατέλεσε καθηγητής στο Διδασκαλείο Αθηνών και έγινε επιμελητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διευθυντής του φυσιογραφικού μουσείου του. Αργότερα, για ένα διάστημα διορίστηκε και υφηγητής στο Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο. Το 1902 ίδρυσε, με δωρεές ομογενών, τον πρώτο με επιστημονικά κριτήρια ζωολογικό κήπο στην Ελλάδα, στην παραλία του Παλιού Φαλήρου. Έδειξε από νωρίς ενδιαφέρον για την προκοπή της Μακεδονίας και το 1914, σε συνεργασία με τη Διοίκηση Μακεδονίας, εκπόνησε μια επιστημονική εργασία για τις λίμνες της Βόρειας Ελλάδας με αντικείμενο την ιχθυοτροφία και την αλιεία.
Ο ιδρυτής και γενικός διευθυντής της ΔΕΘ ως το θάνατό του Νικόλαος Γερμανός (1860-1935) και δεξιά η προτομή του στη γενέτειρά του Βάβδο Χαλκιδικής.
Ο Νικόλαος Γερμανός υπήρξε πολιτευτής και εκλέχτηκε βουλευτής Θεσσαλονίκης την περίοδο 1921-22 με τις ψήφους των Χαλκιδικιωτών, καθώς η περιοχή του Πολυγύρου ανήκε εκείνη την περίοδο στον ενιαίο νομό Θεσσαλονίκης. Ο Γερμανός επισκέφτηκε και μελέτησε πολλές εμπορικές εκθέσεις στο εξωτερικό και όταν έκανε το 1925 την πρόταση για την Έκθεση της Θεσσαλονίκης είχε ήδη υπερβεί τα εξηκοστό έτος της ηλικίας του. Ωστόσο ο άνθρωπος που συνδύαζε το όραμα με τη δράση μπόρεσε και έπεισε τους τοπικούς παράγοντες και την κυβέρνηση να ιδρυθεί η Διεθνής Έκθεσις Θεσσαλονίκης. Στάθηκε για πολλά χρόνια η ψυχή της ΔΕΘ και διατέλεσε γενικός διευθυντής της ως το θάνατό του, τον Ιανουάριο του 1935. Πέθανε δυο ώρες μετά το τηλεγράφημα που έστειλε περιχαρής από την Αθήνα στα γραφεία της ΔΕΘ, ότι μετά από σύσκεψη με τους ιθύνοντες της κυβέρνησης εξασφαλίστηκε ο νέος ιδιόκτητος χώρος –ο σημερινός– για τη μετεγκατάσταση της Έκθεσης. Η προτομή του Νικολάου Γερμανού στήθηκε στο χώρο της ΔΕΘ το 1992, επί προεδρίας Αλ. Μπακατσέλου, παρουσία επισήμων και της εγγονής του ιδρυτή Λόλας Βασιλικιώτη.
Χ.ΖΑΦ.
