Η πρώτη Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, που οργανώθηκε τον Οκτώβριο του 1926 στο γήπεδο ασκήσεων του Γ’ Σώματος Στρατού, το πεδίο του Άρεως, όπου απλώνεται το σημερινό ομώνυμο πάρκο, δεν είχε ξεκάθαρο πρόσωπο. Σύγχρονο παζάρι, εμποροπανήγυρη ή κάτι από τις διεθνείς εκθέσεις του Παρισιού και του Λονδίνου, έδινε το στίγμα μιας πόλης και μιας κοινωνίας που ήθελε να εκσυγχρονιστεί, να ξεπεράσει τη μιζέρια και την καθυστέρηση.
Η αφίσα της Α’ ΔΕΘ με γραφιστικά στοιχεία από την βυζαντινή παράδοση της πόλης. Τα επίσημα εγκαίνια της ΔΕΘ έγιναν στις 3 Οκτωβρίου.
Η πρώτη Έκθεση ήταν όραμα του βουλευτή Θεσσαλονίκης Νικολάου Γερμανού (1860-1935) επικεφαλής μιας ομάδας πολιτικών και επιχειρηματιών της πόλης, οι οποίοι, μέσα στα έντονα προβλήματα που είχαν δημιουργήσει η μεγάλη πυρκαγιά, η προσφυγιά και η οικονομική ύφεση, έβλεπαν μακριά. Το βασικό πυρήνα των ονειροπόλων πολιτών για την αναβάθμιση της Θεσσαλονίκης, πέρα από τον Νικόλαο Γερμανό, αποτελούσαν ο διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας στην πόλη Διομήδης Βαρλαμίδης, που ορίστηκε πρόεδρος της πρώτης οργανωτικής επιτροπής, ο καθηγητής Νικόλαος Λούβαρης που σύνδεσε ιστορικά τη ΔΕΘ με τα βυζαντινή εμποροπανήγυρη της πόλης «Δημήτρια», ο Ανδρέας Λευτεριώτης διευθυντής του Σχεδίου Πόλεως κ.α.
Η “Λεωφόρος των Εθνών”
Τα εγκαίνια έγιναν με λαμπρότητα την Κυριακή 3 Οκτωβρίου από τους υπουργούς Εθνικής Οικονομίας Ι. Δροσόπουλο και Γεωργίας Γ. Νάκο, ,παρουσία του υπουργού-γενικού διευθυντή Μακεδονίας Αχιλλέα Καλεύρα, ενώ από την πρώτη μέρα την έκθεση επισκέφτηκε με ενθουσιασμό πολύς κόσμος. Η τρίτοξη μεγαλοπρεπής είσοδος, που ήταν το προπολεμικό σήμα κατατεθέν της έκθεσης, είχε στηθεί δίπλα από το τούβλινο κόκκινο κτήριο των Προσκόπων, που σώζεται ως σήμερα. Από την κεντρική είσοδο ανοιγόταν η “Λεωφόρος των εθνών” κατά μήκος της οποίας απλώνονταν τα περίπτερα διαφόρων τύπων και αρχιτεκτονικών ρυθμών. Ο επισκέπτης της πρώτης διοργάνωσης ξαφνιαζόταν γιατί, πέρα από τα ομοιόμορφα περίπτερα που στέγαζαν τη βαριά βιομηχανία, έβλεπε μια εκκλησία, μια παγόδα, έναν αρχαιοπρεπή ναό, και περίπτερα – μικρογραφίες αντιγραμμένα από ξένες διεθνείς εκθέσεις. Η συνολική έκταση που κατέλαβαν τα περίπτερα με τα εκθέματα στην πρώτη ΔΕΘ ήταν 7.000 τ.μ. περίπου.
Η πλειονότητα των εκθεμάτων, ακόμη και βιομηχανικών χωρών που συμμετείχαν στην πρώτη έκθεση, όπως η ΕΣΣΔ και η Ιαπωνία, αποτελούνταν από υφάσματα, ενδύματα, είδη οικιακής χρήσης και τρόφιμα. Η γεωργική παραγωγή, καπνά και κρασιά και άλλα αγροτικά προϊόντα, είχε μεγάλη παρουσία στην πρώτη έκθεση, που το μέγεθός τους προσέλκυε το ενδιαφέρον των επισκεπτών, όπως τεράστια καρπούζια και κολοκύθες… Με ένα λόγο η πρώτη έκθεση είχε αγροτικό και βιοτεχνικό χαρακτήρα. Ενδιαφέρον είχε και το περίπτερο με χειροτεχνήματα (κεντήματα, υφαντά κ.λπ.) φιλανθρωπικών σωματείων που είχε οργανώσει η μεγάλη λαογράφος της εποχής Αγγελική Χατζημιχάλη.
Ενθουσιώδη και πολυσέλιδα ρεπορτάζ
Οι τοπικές εφημερίδες κάλυπταν με πυχιαίους τίτλους και λεπτομερή ρεπορτάζ τα γεγονότα της έκθεσης, τους υψηλούς επισκέπτες και τις ξένες αντιπροσωπείες. Επίσης αναδημοσίευαν σχόλια του ξένου τύπου που ήταν ευνοϊκά. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της την έκθεση επισκέφτηκαν αντιπροσωπείες δημοσιογράφων και παραγωγικών τάξεων από τις βαλκανικές χώρες.
Αντιπροσωπευτική εικόνα του τοπικού Τύπου από τα λαμπρά εγκαίνια της πρώτης έκθεσης δίνει το ρεπορτάζ της εφημερίδας “Μακεδονικά Νέα” (4.10.26) πού έγραφε: “Χθες ετελέσθησαν πανηγυρικώς και εν πάση μεγαλοπρεπεία τα εγκαίνια της πρώτης εν Θεσσαλονίκη μεγάλης Διεθνούς Εμποροπανηγύρεως. Η χθεσινή ημέρα ούτω εσημείωσε ένα μέγα και σπουδαιότατον ιστορικόν σταθμόν εις την περίοδον των ειρηνικών δημιουργιών της μεταπολεμικής εποχής, αλλά και ήνοιξε μίαν νέαν σελίδα γονίμων προσπαθειών όχι μόνον εις τον κύκλον της εθνικής ημών οικονομίας. αλλά και εις την καλλιέργειαν σχέσων καρποφόρων της Ελλάδος μετά των γειτονικών και των άλλων ξένων κρατών εν τω πεδίω του πολιτισμού και της εναμίλλου αναπτύξεως της ανθρωπίνης προόδου και ευημερίας. Δια την Θεσσαλονίκην, πρωτεύουσαν της Μακεδονίας και δευτέραν πρωτεύουσαν του Κράτους, η πραγματοποίησις της Διεθνούς Εκθέσεως αποτελεί όλως ιδιαίτερον τίτλον τιμής…”.
Α’ ΔΕΘ: Δεξιά το περίπτερο της Σοβιετικής Ένωσης (επίσημη κρατική συμμετοχή), στη μέση της Ζυθοποιίας ΦΙΞ και αριστερά το περίπτερο της Γεωργίας και Βιομηχανίας.
Το σύνολο των εκθετών στην πρώτη ΔΕΘ έφτασε τους εξακόσιους, με δύο επίσημες κρατικές συμμετοχές, της Βουλγαρίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Σύμφωνα με την οργανωτική επιτροπή, κατά το 15θήμερο λειτουργίας της πρώτης έκθεσης σημειώθηκε πρωτοφανής κοσμοσυρροή, καθώς υπολογίστηκε ότι την επισκέφτηκαν 100.000 άτομα. Η Έκθεση πλαισιώθηκε και από αθλητικές εκδηλώσεις, παραστάσεις θιάσων, προβολές κινηματογραφικών ταινιών και ένα ποδοσφαιρικό αγώνα με τον “Ηρακλή” και τη ‘Σλάβια” Σόφιας με νικήτρια τη βουλγαρική ομάδα. ‘Ετσι από την πρώτη διοργάνωση η ΔΕΘ, πέρα από τον κερδώο Ερμή, υιοθέτησε και το πολιτισμικό πρόσωπο του θεσμού, που αναπτύχθηκε ραγδαία τα επόμενα χρόνια.
Στο πεδίο του Άρεως έγιναν οι πρώτες 14 εκθέσεις ως το 1939, τις παραμονές του μεγάλου πολέμου. Ο μόνος ζωντανός μάρτυρας της πρώτης έκθεσης στο Πεδίο του Άρεως είναι το παλιό κτήριο των Προσκόπων και οι νοσταλγικές φωτογραφίες.
Χ.ΖΑΦ.
- Οι φωτογραφίες του θέματος είναι του σπουδαίου φωτογράφου της Θεσσαλονίκης στο Μεσοπόλεμο Γιώργου Λυκίδη και προέρχονται από τα λευκώματα : Γιάννη Μέγα και Νίκου Χόρμπου, Η Θεσσαλονίκη μέσα από το φακό του Γιώργου Λυκίδη, έκδοση Ιανός (2002) και τα δύο λευκώματα του Κυριάκου Ποζρικίδη, έκδ. ΔΕΘ-HELEXPO: “Ιστορίες της Έκθεσης” (β’ έκδοση 2016) και “Μαγικές Εικόνες, Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης” (γ΄έκδοση 2014).
