Ο Παύλος Ζάννας (Θεσσαλονίκη 1929-Αθήνα 1989) υπήρξε μια σημαντική προσωπικότητα στην πνευματική ζωή της Θεσσαλονίκης με πολύπλευρη δράση, από το 1954 που εγκαταστάθηκε μόνιμα στην πόλη. H οικογένειά του είχε μακρά δημοκρατική και βενιζελική παράδοση. Ο πατέρας του Αλέξανδρος ήταν φίλος και υπουργός του Ελευθ. Βενιζέλου και η μάνα του Βιργινία ήταν κόρη της συγγραφέως Πηνελόπης Δέλτα και γιαγιά του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά. Παντρεύτηκε την πιανίστα Μίνα το γένος Πράτσικα και έκαναν δύο παιδιά. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στη Γενεύη και ασχολήθηκε επαγγελματικά με οικονομικές-εμπορικές επιχειρήσεις στη Θεσσαλονίκη. Όμως το μεγαλύτερο χρόνο του αφιέρωσε στην προαγωγή του πολιτισμού και ιδιαίτερα του κινηματογράφου. Ήταν ένας ενεργός πολίτης και διανοούμενος, κριτικός, συγγραφέας και πρωτοπόρος στο κίνημα των κινηματογραφικών λεσχών στη χώρα. Ασχολήθηκε σταθερά με την κινηματογραφική, θεατρική και λογοτεχνική κριτική, τη λογοτεχνική θεωρία και την επιμέλεια ιστορικών αρχείων, ενώ άρθρα του δημοσιεύτηκαν σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά.
Ο Παύλος Ζάννας (τρίτος από αριστερά) σε έκθεση ζωγραφικής που οργάνωσε η «Τέχνη» το 1960.
Ο Ζάννας υπήρξε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του σημαντικού πολιτιστικού σωματείου “Τέχνη” και διευθυντής της Κινηματογραφικής Λέσχης του, συντελώντας αποφασιστικά στη δημιουργία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1960. Διορίστηκε το 1965 γενικός διευθυντής της ΔΕΘ και από τη θέση αυτή οργάνωσε το 1966 το πρώτο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη. Η Κινηματογραφική Λέσχη της “Τέχνης” ήταν ένα μεγάλο κινηματογραφικό σχολείο και ψυχή της, με τις επιλογές των ταινιών, τις κριτικές και αναλύσεις τους, ήταν ο Παύλος Ζάννας. Στα 12 περίπου χρόνια συνεχούς λειτουργίας (1955-1967) παρουσιάστηκαν πάνω από 300 ταινίες του διεθνούς κινηματογράφου και έγιναν πολλά ειδικά αφιερώματα σε καλλιτεχνικά ρεύματα, εθνικές κινηματογραφίες και παραγνωρισμένους από το εμπορικό κύκλωμα δημιουργούς.
Το δικτατορικό καθεστώς το 1967 απέλυσε από την ΔΕΘ τον Παύλο Ζάννα, ο οποίος μαζί με άλλους δημοκρατικούς πολίτες συμμετείχε ενεργά στην αντιστασιακή οργάνωση “Δημοκρατική Άμυνα”, συνελήφθη το 1968 και καταδικάστηκε από το στρατοδικείο σε 10,5 χρόνια κάθειρξη (μαζί με τους Σωτήρη Δέδε, Αργύρη Μαλτσίδη, Στέλιο Νέστορα, Κώστα Πύρζα και Γιώργο Σιπητάνο). Ο Ζάννας είχε αναλάβει την έκδοση του πολυγραφημένου φυλλαδίου της οργάνωσης, με πληροφορίες και κείμενα κατά τη χούντας, που κυκλοφορούσε μυστικά στη Θεσσαλονίκη. Στο στρατοδικείο μίλησε παλικαρίσια: ‘’Δεν μου ήταν δυνατόν να σιωπήσω, η σιωπή μου θα ήταν ένα ψέμα…’’. Η αίθουσα όπου έγινε η δίκη της “Δημοκρατικής Άμυνας, του Παραρτήματος Θεσσαλονίκης” ήταν το αρχοντικό της οικογένειας Ζάννα στην οδό Εθνικής Αμύνης, που έπαθε σοβαρές ζημιές και κατεδαφίστηκε μετά τους σεισμούς του 1978. Στην αρχή της απολογίας στη δίκη ο Ζάννας τόνισε με συγκίνηση: “Πού να φανταζόταν ο πάππος μου που κατοίκησε αυτούς τους χώρους, ότι μια μέρα το κτήριο αυτό θα στέγαζε το στρατοδικείο που θα δίκαζε τον εγγονό του…”.
Από τη “δίκη των έξι” της Δημοκρατικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη. Πρώτη σειρά από αριστερά: Παύλος Ζάννας, Γιώργος Σιπητάνος και Στέλιος Νέστωρ. Δεύτερη σειρά: Κώστας Πύρζας δεν φαίνεται, πίσω από τον Νέστορα), Σωτήρης Δέδες και Αργύρης Μαλτσίδης.
Αφέθηκε ελεύθερος το 1972 «λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας του» και έμεινε στην Αθήνα ως το θάνατό του. Στη διάρκεια της φυλάκισής του μετέφρασε το μεγαλύτερο μέρος του πολύτομου έργου του Μαρσέλ Προυστ Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο. Ήταν από τους συγγραφείς του συλλογικού τόμου “Νέα Κείμενα” το 1971, με το κείμενο Μποτίλια στο πέλαγος που μεταφράστηκε αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά.
Ο Ζάννας (όρθιος) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου με τη Μελίνα Μερκούρη και τον Ζιλ Ντασέν το 1984.
Μετά τη μεταπολίτευση διατέλεσε διευθυντής Ραδιοφωνίας του ΕΙΡΤ, πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (1981-86), πρόεδρος του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστείας (1976-1984), μέλος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Βερολίνου (1988) και πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων (1986 ως το θάνατό του το 1989). Επιμελήθηκε τους πρώτους πέντε τόμους του αρχείου της Πηνελόπης Δέλτα στις εκδόσεις “Ερμής”. Μετά το θάνατό του, το 1990 κυκλοφόρησε με τίτλο Πετροκαλαμήθρες (εκδ. Διάττων) ένας τόμος με διάφορα δοκίμιά του της περιόδου 1960-89 και το 2000 το Ημερολόγιο Φυλακής (εκδ. Ερμής) με ημερολογιακές σημειώσεις του από τις φυλακές της χούντας.
Ο Οργανισμός Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τιμώντας την προσφορά του στον κινηματογράφο έδωσε το όνομα “Παύλος Ζάννας” σε αίθουσα του μεγάρου “Ολύμπιον” στην πλατεία Αριστοτέλους. Μεγάλο αφιέρωμα στον Παύλο Ζάννα δημοσίευσε το περιοδικό “Εντευκτήριο” (τ.20, Σεπτέμβριος1992), ενώ ντοκιμαντέρ για τον Παύλο Ζάννα, με αφηγητή τον ίδιο, έκανε το 1988 στην ΕΤ1 ο σκηνοθέτης Λευτέρης Ξανθόπουλος.
Χ.ΖΑΦ.
