Σαν σήμερα, στις 8 Νοεμβρίου 1977, έγινε η σημαντικότερη αρχαιολογική ανακάλυψη του 20ού αιώνα στην Ελλάδα. Ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος άνοιξε τον τάφο του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β’ στη Βεργίνα από την καμάρα του και μπήκε στο εσωτερικό αντικρίζοντας ένα μοναδικό θέαμα: τα πολύτιμα ταφικά αντικείμενα ήταν στη θέση του όπως ακριβώς τη μέρα της ταφής του εδώ και 2313 χρόνια!. Ο βασιλικός τάφος ήταν ασύλητος!
Η πρόσοψη του τάφου του Φιλίππου Β’ στις Αιγές, την πρώτη πρωτεύουσα και ιερή πόλη των αρχαίων Μακεδονων, όπως είναι σήμερα στην τεχνητή τούμπα της Βεργίνας.
Ο έμπειρος αρχαιολόγος είδε συγκλονισμένος για λίγα λεπτά με τεχνητό φως τα πολύτιμα κτερίσματα του βασιλικού τάφου κι άρχισε να μεταδίδει ψύχραιμα στους συνεργάτες του που περίμεναν με κομμένη την ανάσα όσα με δέος έβλεπε: «Κάτω από το άνοιγμα, πολύ κοντά στον τοίχο, υπάρχει μια μικρή μαρμάρινη σαρκοφάγος. Δεξιά μου βλέπω μεγάλα χάλκινα σκεύη, μια χάλκινη ασπίδα, χάλκινες περικνημίδες και άλλα χάλκινα και σιδερένια αντικείμενα. Αριστερά στον τοίχο υπάρχουν ασημένια αγγεία. Στο πάτωμα διακρίνω υπολείμματα από οργανικές ουσίες. Στο βάθος βλέπω την πίσω όψη εσωτερικής μαρμάρινης θύρας. Στη μέση περίπου του θαλάμου είναι πεσμένος ένας θώρακας παράξενος…».
Ο Μανόλης Ανδρόνικος στην Τούμπα των Αιγών, λίγο πριν η αρχαιολογική σκαπάνη χτυπήσει στους λίθους του βασιλικού τάφου.
Η φοβερή έκπληξη ήταν όταν άνοιξαν το κάλυμμα της μαρμάρινης σαρκοφάγου. Περιγράφει με τη γνωστή γλαφυρότητά του ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος: «Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν, μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη. Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα, είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας.
Ο Ανδρόνικος μαζί με τον ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη (δεξιά του) παρατηρούν ευρήματα (τοιχογραφίες) του τάφου. Αριστερά η βασικότερη συνεργάτρια του καθηγητή, ομότιμη σήμερα καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλλη, που διαδέχτηκε τον Ανδρόνικο μετά τη “φυγή” του (μαζί με τη Στέλλα Δρούγου) στη διεύθυνση των ανασκαφών στη Βεργίνα.
»Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς. Όλοι μας περιμέναμε να δούμε μέσα σ’ αυτήν τα καμένα οστά του νεκρού. Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μιαν ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος: πραγματικά μέσα στη λάρνακα υπήρχαν τα καμένα οστά. (…) Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά. Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα.
»Μπορώ να φέρω στη συνείδησή μου ολοκάθαρα την αντίδραση που δοκίμασα καθώς έλεγα μέσα μου: “Αν η υποψία που έχεις, πως ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο, είναι αληθινή -και η χρυσή λάρνακα ερχόταν να ενισχύσει την ορθότητα αυτής της υποψίας- κράτησες στα χέρια σου τη λάρνακα με τα οστά του. Είναι απίστευτη και φοβερή μια τέτοια σκέψη, που μοιάζει εντελώς εξωπραγματική”. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε…». (Μ. Ανδρόνικου, Το Χρονικό της Βεργίνας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997).
Το συγκλονιστικό εύρημα με εντολή του καθηγητή έμεινε μυστικό για λόγους ασφαλείας. Το ίδιο βράδυ η χρυσή λάρνακα και τα άλλα χρυσά αντικείμενα συσκευάστηκαν πρόχειρα, φορτώθηκαν σε δυο ιδιωτικά αυτοκίνητα και μεταφέρθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, με τη συνοδεία του καθηγητή και χωρίς αστυνομική φρουρά….
«Θα σας δώσω ό,τι θέλετε. Πείτε τι θέλετε και θα το ‘χετε. Δώσατε φωνή και υπόσταση στην ιστορία της Ελλάδος», είπε μετά την μεγάλη ανακάλυψη στον Ανδρόνικο ο τότε πρωθυπουργός Κων. Καραμανλής. Και κράτησε τον λόγο του, έδωσε όσες πιστώσεις ζήτησε ο καθηγητής για την ανασκαφή που διενεργούσε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στη Βεργίνα. Στη φωτο, σε μια από τις πρώτες του επισκέψεις του στη Βεργίνα παριεργάζεται, με ξεναγό τον Ανδρόνικο, το εντυπωσιακό εύρημα.
Λίγες μέρες αργότερα, στις 24 Νοεμβρίου, στο αμφιθέατρο της παλιάς Φιλοσοφικής σχολής, ο τυχερός ανασκαφέας παρουσίασε επίσημα στις αρχές, τους συναδέλφους του, τους δημοσιογράφους και όσους τυχερούς μπόρεσαν να βρουν θέση στο πανεπιστημιακό αμφιθέατρο, τα μοναδικά αρχαιολογικά ευρήματα. Εκεί υποστήριξε ότι ο τάφος ανήκει στον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β’, πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η ανακοίνωση του Ανδρόνικου προκάλεσε τον θαυμασμό ολόκληρου του κόσμου για το σημαντικό εύρημα, αύξησε το ενδιαφέρον της πολιτείας και την κρατική χρηματοδότηση των ανασκαφικών ερευνών στις Αιγές (Βεργίνα), την πρώτη και ιερή πρωτεύουσα του Μακεδονικού Βασιλείου, και άνοιξε νέους δρόμους στην αρχαιολογία και τη μελέτη της αρχαίας Μακεδονίας.
Χ.Ζ.
Η χρυσή λάρνακα με το ολόχρυσο στεφάνι από κλαδιά βελανιδιάς, όπως παρουσιάζονται στο μουσείο των βασιλικών τάφων στις Αιγές.