Πριν λίγες μέρες ο φίλος μου Δημήτρης Σαλπιστής, γείτονάς μου στη συνοικία του Ντεπό, ενεργός πολίτης με ηγετική θητεία σε πολιτισμικούς φορείς της πόλης, ανάρτησε στο προσωπικό του μπλογκ με φωτογραφίες την κατεδάφιση ενός ιστορικού ισόγειου καφενείου, στην είσοδο της διατηρητέας οικίας του Ζαν Λιχόβνικ, στη γωνία των οδών Δελφών και Βασ. Όλγας με τίτλο ‘’Έσβησε μια ακόμη ψηφίδα της ιστορίας της πόλης’’.
Το παλιό καφενείο, μπροστά στο διατηρητέο στίτι του Λιχόβνικ, που κατεδαφίστηκε πρόσφατα και το »διέσωσε» φωτογραφικά, πριν και μετά, ο Δημήτρης Σαλπιστής.
Ναι, χάθηκε μια ‘’ψηφίδα», αλλά ο κίνδυνος κατάρρευσης ελλοχεύει άμεσα και στο διπλανό… ‘’ψηφιδωτό’’, μια διώροφη διατηρητέα οικία που χτίστηκε στα 1901-1902, απέναντι από την αφετηρία του τραμ στο Ντεπό, σε σχέδια του διάσημου αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Το αρχοντικό έχει εγκαταλειφθεί εδώ και πέντε χρόνια μετά το θάνατό της τελευταίας ενοίκου του, της Άννας Μαριάννι, που έμεινε μόνη στα στερνά της παρέα με ένα κοπάδι γάτες. Τα έρημο σπίτι, παρόλο που στα οχτώ δωμάτιά του διατηρούσε ακέραια την οικοσκευή του με τα παλιά έπιπλα, τα σκρίνια, τους καθρέπτες, τις πολυθρόνες, ακόμη και το μαύρο κλασικό πιάνο, έγινε κατά καιρούς καταφύγιο αστέγων και λεηλατήθηκε από επιτήδειους ο εξοπλισμός του. Μέχρι και οι παλιές σωληνώσεις των δικτύων αποξηλώθηκαν για να πουληθούν ως παλιοσίδερα…
Η διατηρητέα οικία Λιχόβνικ, στη γωνία των οδών Δελφών και Βασ. ‘Ολγας, σε παλιότερη εποχή…
Σε ένα επιτόπιο ρεπορτάζ της εφημερίδας Thess News τον περασμένο Οκτώβριο (2017) η συνάδελφος Θεοδώρα Καρακιουλάχ περιέγραφε την θλιβερή κατάσταση στο εσωτερικό του αρχοντικού: ‘’Κατεστραμμένοι καναπέδες και πολυθρόνες, σπασμένα κρεβάτια, πεταμένα εκατοντάδες βιβλία, μερικά εξ αυτών ξένων εκδόσεων από το 1890, ξύλινες ντουλάπες άλλης εποχής με σπασμένους καθρέφτες, το παλιό σκρίνιο κομμένο στη μέση και μόνο το παλιό κλασικό πιάνο τοποθετημένο στη μεγάλη σάλα του πάνω ορόφου μαρτυρά τις παλιές καλές στιγμές’’. Χειρότερη η κατάσταση στις εξωτερικές επιφάνειες: ‘’Με τα επιχρίσματα να έχουν πέσει από τους τοίχους, τα μπαλκόνια με τις γύψινες λεπτομέρειες να είναι ετοιμόρροπα, τα ξύλινα παντζούρια φθαρμένα και το τσιμεντένιο τοιχίο μισογκρεμισμένο…’’. Άραγε από τότε μέχρι σήμερα τι έμεινε στο παλιό αρχοντικό από την επέλαση των πλιατσικολόγων;
Παλιά βιβλία και το κλασικό πιάνο του εγκαταλειμμένου αρχοντινού σε φωτογραφία του Οκτωβρίου 2017 από ρεπορτάζ της εφημερίδας Thess News. Άραγε βρίσκονται ακόμη στην παλιά σάλα του σπιτιού;
Ο δημιουργός του διατηρητέου και οι κληρονόμοι του
Το εγκαταλειμμένο και ετοιμόρροπο σπίτι, με μεγάλη αυλή με δέντρα στην πίσω πλευρά του, έχτισε στην αυγή του 20ού αιώνα ο Ζαν Λιχόβνικ, Αυστριακός υπήκοος με πολωνική καταγωγή, που ήταν μηχανικός και δούλευε στους γειτονικούς μύλους Αλλατίνι. Το σπίτι πέρασε στη Μαρί Λιχόβνικ και τους γιους της Ζαν και Αντουάν, επίγονοι των οποίων είναι σήμερα κληρονόμοι του διατηρητέου.
Η οικία Λιχόβνικ με το παλιό καφενείο που κατεδαφίστηκε πρόσφατα (Φεβρουάριος 2018).
Μετά το θάνατο των τελευταίων ενοίκων, του ζεύγους Μαριάννι, το αρχοντικό παρόλο που στέκεται ακόμη όρθιο πάνω από έναν αιώνα, ακολουθεί τη μαύρη μοίρα που έχουν τα παλιά απροστάτευτα σπίτια της πόλης μας. Οι άφαντοι κληρονόμοι του χαρακτηρισμένου διατηρητέου από το 1987 ίσως αναμένουν να φτάσει στην κατάσταση ‘’του επικινδύνως ετοιμορρόπου’’ για να κατεδαφιστεί, όπως το μπροστινό καφενείο του, και στη θέση του να ανεγερθεί πολυώροφη οικοδομή… Πιθανώς να λείπουν το ενδιαφέρον των κληρονόμων για τη διατήρηση του παλιού σπιτιού και η οικονομική δυνατότητα για την πολυδάπανη αποκατάστασή του. Και τότε τι γίνεται; Η πολιτεία που το χαρακτήρισε διατηρητέο και αδυνατεί να το προστατεύσει, απλώς εποπτεύει την ραγδαία καταστροφή του; Δεν υπάρχει δυνατότητα για την αναγκαστική απαλλοτρίωσή του από την Πολιτεία και τη σωτηρία του; Τουλάχιστον, δεν θα έπρεπε από τους κληρονόμους του να εξασφαλιστεί η κινητή οικοσκευή, τα παλιά βιβλία, το πιάνο κλπ., κι αν δεν γινόταν από αυτούς, δεν θα έπρεπε να ενδιαφερθούν και να κινητοποιηθούν οι αρμόδιοι φορείς της πόλης για την τύχη τους;
Θα είναι πλήγμα για την αρχιτεκτονική κληρονομιά της πόλης και το Ντεπό με τις γύρω διάσημες βίλες των Αλλατίνι, του Μορπούργο και την Κάζα Μπιάνκα, που ευτυχώς σώθηκαν, να χαθεί από την εγκατάλειψη και την αδιαφορία ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα κτίσματα του Παιονίδη, στην ονομαστή συνοικία που συνδέεται με το παλιό τραμ… Οι παλιές εγκαταστάσεις του ρημάζουν κι αυτές όπως και η απέναντι οικία των Λιχόβνικ…
Χ.ΖΑΦ.
Οι σύγχρονες φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον Δημήτρη Σαλπιστή που τον ευχαριστώ θερμά και από δω. Οι ασπρόμαυρες προέρχονται από το εξαιρετικό λεύκωμα του Βασίλη Κολώνα ‘’Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών, Εικονογραφία της συνοικίας των Εξοχών (1885-1012), University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2014.
