Στη Θεσσαλονίκη το ιστορικό της παρελθόν δεν μπόρεσε ακόμη να γίνει κοινό κτήμα στο πλατύ κοινό και στους επισκέπτες της. Αυτήν την έλλειψη επιχείρησε να καλύψει μια δράση του 2012 με τους “Δείκτες Μνήμης”. Ένα πρόγραμμα του Δήμου Θεσσαλονίκης με τη σήμανση ιστορικών τόπων όπου συνέβησαν σημαντικά γεγονότα ή συνδέθηκαν με πνευματικά και πολιτικά πρόσωπα της πόλης. Πριν δυο χρόνια στήθηκαν πιλοτικά οι πρώτοι οχτώ δείκτες. Οι υπόλοιποι περιμένουν ακόμη για να βγουν στην πόλη…
Το σκεπτικό της πρότασης “Δείκτες Μνήμης” ήταν απλό. Διαπίστωνε ότι σε όλο σχεδόν το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης έχουν λάβει χώρα διάφορα ιστορικά και άλλα αξιοσημείωτα γεγονότα που έχουν ξεχαστεί ή απωθηθεί από τη συλλογική μνήμη και δεν ήταν γνωστά στο πλατύ κοινό και τη νέα γενιά. Επιβάλλόταν, λοιπόν, μια υπόμνηση, μια ιστορική σήμανση των χώρων αυτών με βασικές πληροφορίες και φωτογραφίες του γεγονότος ή του προσώπου. Την πρόταση έκαναν από κοινού το Μορφωτικό Ίδρυμα της ΕΣΗΕΜ-Θ, το Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης του Δήμου Θεσσαλονίκης και η εταιρία Tetragon που ειδικεύεται σε πολιτισμικές εκθέσεις και μουσεία. Συγκροτήθηκε επιστημονική επιτροπή που προχώρησε, με πυρήνα το ΚΙΘ, στην επιλογή των θεμάτων-χώρων, τη συγκέντρωση υλικού και τη συγγραφή κειμένων, σε ελληνική και αγγλική γλώσσα.
.
Η Επιτροπή των “Δεικτών Μνήμης” περιορίστηκε σε δύο θεματογραφικές ενότητες: α) στους ιστορικούς τόπους και χώρους ιστορικών γεγονότων και β) στα πρόσωπα και τους χώρους της πνευματικής ζωής της πόλης, με χρονολογικά όρια την επετειακή εκατονταετία. Από έναν ευρύτερο κατάλογο έχει προχωρήσει στην ολοκλήρωση από πλευράς κειμένων και γραφισμών των 40 πρώτων “Δεικτών Μνήμης”, από τους οποίους στήθηκαν σε καλαίσθητα μεταλλικά πλαίσια πιλοτικά οι πρώτοι οχτώ, ενώ το στήσιμο των υπολοίπων καθυστερεί. Πάντως, στον προϋπολογισμό του 2015 του Δήμου Θεσσαλονίκης έχει εγκριθεί η εγκατάσταση των έτοιμων Δεικτών και η συμπλήρωση του καταλόγου με νέα θέματα. Η θεματογραφική επέκταση των Δεικτών προβλέπεται να καλύψει και τον μνημειακό πλούτο της πόλης (βυζαντινά μνημεία, νεότερα ιστορικά κτήρια κλπ). Αλλά ως το τέλος του 2015 δεν είχε προχωρήσει η υλοποίηση του προγράμματος.
Πέρα από την καθυστέρηση του προγράμματος ένα λυπηρό και εξοργιστικό ζήτημα, που παρατηρείται έντονα και σε άλλους χώρους της πόλης, είναι οι ρυπαρογραφίες με συνθήματα και μουτζούρες πάνω σε αρκετές πινακίδες με τους “Δείκτες”. Είναι ένα μεγάλο θέμα που δεν αφορά μόνο τους διαχειριστές των πινακίδων αλλά όλη την πόλη και προπαντός την κοινωνία, η οποία, συνολικά και όχι μόνο από κάποιους ευαίσθητους πολίτες, επιβάλλεται να πάρει πρωτοβουλίες με πολλαπλές δράσεις για τον περιορισμό του “ρυπαρού” φαινομένου.
Οι τόποι και τα θέματα
Στους ιστορικούς τόπους και χώρους ιστορικών γεγονότων περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η Πλατεία Ελευθερίας, η Πλατεία Ιπποδρομίου, τα Λαδάδικα, ο Παλιός Σιδηροδρομικός Σταθμός, ο Συνοικισμός Χιρς – Γκέτο των Εβραίων, ο Κήπος του Λευκού Πύργου, το Μπέχτσιναρ, το πρώτο σχολείο της ελληνικής κοινότητας, τα παλιά γήπεδα των ομάδων Ηρακλή – ΠΑΟΚ- Άρη, το στρατοδικείο της χούντας (Παλιά Δικαστήρια), ο “Μάης” του ’36 (στη διασταύρωση Βενιζέλου και Εγνατία), το παλιό εβραϊκό νεκροταφείο στο χώρο της πανεπιστημιούπολης κ.α.
Οι πρώτοι Δείκτες με πρόσωπα και χώρους της πνευματικής ζωής αναφέρονται στο φαρμακείο – λογοτεχνικό στέκι του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη (μέγαρο Βαρβιτσιώτη στην Εγνατία), το βιβλιοπωλείο του Μαν. Αναγνωστάκη «Βιβλιοθήκη» (οδός Χρυσοστόμου Σμύρνης), η γκαλερί «Κοχλίας» του Κώστα Λαχά (οδός Μητροπολίτη Ιωσήφ), η γκαλερί ‘ΖΜ’ (οδός Αριστοτέλους), η Καλλιτεχνική Μακεδονική Εταιρεία ‘’Τέχνη’’ (στην οδό Κομνηνών), ο χώρος όπου γεννήθηκε ο Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ (περιοχή Αλατζά Ιμαρέτ), το βιβλιοπωλείο Μόλχο (οδός Τσιμισκή), το Ουζερί Τσιτσάνη (οδός Παύλου Μελά), το λογοτεχνικό περιοδικό – πινακοθήκη «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου (στοά Χρυσικοπούλου -Τσιμισκή), το λογοτεχνικό περιοδικό «Νέα Πορεία» του Τηλέμαχου Αλαβέρα (πολυκατοικία Παλαιών Πατρών Γερμανού και Παύλου Μελά) κ.α.
Η ολοκλήρωση του προγράμματος “Δείκτες Μνήμης” θα αναδείξει ιστορικούς τόπους, σημαντικά γεγονότα, μνημεία και πνευματικά πρόσωπα που συνδέονται με την εξέλιξη της πόλης και θα δώσει φωνή στη σχολάζουσα ιστορική μνήμη της Θεσσαλονίκης. Τα καλαίσθητα ενημερωτικά ταμπλό, στημένα σε καίρια σημεία της πόλης, θα αποτελέσουν σπουδαίο και αξιόπιστο οδηγό για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης, σχετικά με τη γνωριμία του παρελθόντος και τη σύνδεση τοπογραφίας και ιστορίας.
Χ.ΖΑΦ.
