Αρχική ΔΡΩΜΕΝΑ Ένα νέο βιβλίο για τον Πολκ που ξανάφερε στο προσκήνιο την...

Ένα νέο βιβλίο για τον Πολκ που ξανάφερε στο προσκήνιο την ανεξιχνίαστη υπόθεση

2435
0
ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ
Ο δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ με την ελληνίδα γυναίκα του Ρέα Κοκώνη

[Το παρακάτω κείμενο είναι η εισήγησή μου στην παρουσίαση του βιβλίου ”Οι έξι θάνατοι του Τζορτζ Πόλκ” των Κώστα Παπαϊωάννου και Μιχάλη Ιγνατίου, που έγινε την 1η Ιουνίου 2018 στο βιβλιοπωλείο Ιανός της θεσσαλονίκης. Για το λόγο αυτό διατηρεί τα χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου και της βιβλιοπαρουσίασης].

Με χαρά και συγκίνηση συμμετέχω απόψε στην παρουσίαση του βιβλίου των αγαπητών συναδέλφων μου Μιχάλη Ιγνατίου και Κώστα Παπαϊωάννου ‘’Οι έξι θάνατοι του Τζωρτζ  Πολκ’’. Ο Μιχάλης είναι νεότερός μου και δε έτυχε να συνεργαστούμε. Τον παρακολουθώ όμως και χαίρομαι για την πετυχημένη πορεία του. Με τον Κώστα είμαστε φίλοι από παλιά, τακτικός επισκέπτης και φίλος της Θεσσαλονίκης και των δημοσιογράφων στα γραφεία των ΝΕΩΝ, στην οδό Αγίας Σοφίας, όπου θήτευσα αρκετά χρόνια. Εκεί, και στις ταβέρνες το βράδυ μετά τη δουλειά,  γίνονταν θυελλώδεις συζητήσεις για τις πολιτικές δολοφονίες και το μακάβριο σκηνικό τους στην πόλη μας. Παρακολούθησα σχεδόν εκ του σύνεγγυς τις πολύχρονες προσπάθειες και έρευνες του Κώστα για την δημοσιογραφική εξιχνίαση της πολιτικής  δολοφονίας του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ και την απαλλαγή από τη σατανική σκευωρία σε βάρος του δικού μας Γρηγόρη Στακτόπουλου.

Παράλληλα το Γραφείο των  ΝΕΩΝ και του ΒΗΜΑΤΟΣ  στη Θεσσαλονίκη είχε σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα το ρεπορτάζ για τον Τζορτζ Πολκ στις δυο εφημερίδες. Συχνά πυκνά, με διάφορες αφορμές, όλο και εμφανιζόταν κάποιο ρεπορτάζ από το Γραφείο της Βόρειας Ελλάδας του ΔΟΛ. Όλοι σχεδόν οι διαχρονικοί συνάδελφοι του Γραφείου, οι αείμνηστοι Δημήτρης Γουσίδης  και Βίκτωρ Νέττας, οι απόμαχοι Δημήτρης Καϊσης, Κλέαρχος Τσαουσίδης, Νίκος Βολωνάκης, Γιάννης Νέγρης, Παύλος Αγιαννίδης κι εγώ  και οι μάχιμοι ακόμη Σταύρος Τζίμας και Βίκυ Χαρισοπούλου ασχοληθήκαμε, αποσπασματικά ίσως, αλλά με διαχρονικό ενδιαφέρον,  με την ανεξιχνίαστη ως σήμερα  υπόθεση. Το θεωρούσαμε δικό μας ρεπορτάζ.

Όμως πέρα από τον δικό μου περίγυρο, θέλω να επισημάνω ότι  η υπόθεση Πολκ έγινε αποκλειστική υπόθεση έρευνας των δημοσιογράφων, Ελλήνων και λιγότερο των Αμερικανών. Δεν αναφέρομαι στα αναρίθμητα ρεπορτάζ σε εφημερίδες, τα ραδιόφωνα και την τηλεόραση, αλλά στα βιβλία που εκδόθηκαν για την υπόθεση. Από τα 18 περίπου βιβλία (αποκλειστικά ή με εκτενή κεφάλαια) για την υπόθεση Πολκ  τα 13 ήταν προϊόντα έρευνας των δημοσιογράφων. Αναφέρω ενδεικτικά τους Έλληνες Κώστα Χατζηαργύρη, Φοίβο Οικονομίδη, Κώστα Παπαϊώαννου, Γιάννη Βούλτεψη, Γιώργο Λεονταρίτη, Δημήτρη Γουσίδη, Αχιλλέα Χατζόπουλο, Γιάννη Ρουμπάτη, Ηλία Δημητρακόπουλο. Είναι φυσικό το ενδιαφέρον που προκαλεί  κυρίως στους δημοσιογράφους η υπόθεση Πόλκ. Πρώτον, γιατί μετά από 70 χρόνια, στα τέσσερα θεμελιακά ερωτήματα της ερευνητικής δημοσιογραφίας, ποιος (ο δράστης), πώς (έγινε η δολοφονία) που (σε ποιο μέρος)  γιατί (ποια ήταν τα κίνητρα), δεν δόθηκε ακόμη πειστική και τεκμηριωμένη απάντηση, και γι’ αυτό το ενδιαφέρον τους είναι αδιάπτωτο.   Και δεύτερο, και τα δύο θύματα της υπόθεσης, το θύμα της δολοφονίας και το θύμα της σκευωρίας είναι δημοσιογράφοι.

Από την παρουσίαση του βιβλίου στον Ιανό. Από αριστερά: Ιάκωβος Μιχαηλίδης, καθηγητής της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας στο ΑΠΘ, ο εκ των συγγραφέων  Μιχάλης Ιγνατίου και οι δημοσιογράφοι Σταύρος τζίμας και Χρίστος Ζαφείρης.

Δημοσιογράφοι είναι και οι συγγραφείς του βιβλίου που έχουμε μπροστά μας. Ο παλαίμαχος και έμπειρος Κώστας Παπαϊωάννου και ο διακεκριμένος συνάδελφος της ερευνητικής δημοσιογραφίας Μιχάλης Ιγνατίου. Συνδύασαν την πατίνα της πολύχρονης ερευνητικής πείρας με τη σύγχρονη αρχειακή έρευνα και έδωσαν ένα βιβλίο πρωτότυπο στο περιεχόμενο, τη  σύνθεση και το αποτέλεσμα, που ο στόχος τους  συγκλίνει στον ευρηματικό τίτλο ‘’Οι έξι θάνατοι του Τζωρτζ Πόλκ’’, που δεν είναι άλλο από τις  έξι ως σήμερα διατυπωμένες εκδοχές του θανάτου του Πολκ.

Μια τίμια αναθεωρητική έρευνα

Το βιβλίο είναι μια πλήρης και ξεκάθαρη επιτομή της υπόθεσης Πολκ,  από την πρώτη ώρα της εμφάνισής της και την πορεία της ως τη σημερινή  της φάση. Οι συγγραφείς  αξιοποίησαν την ως τώρα πλούσια βιβλιογραφία και στάθηκαν ιδιαίτερα στα βιβλία των Φοίβου Οικονομίδη, Ένμουντ Κήλυ, Ελευθερίου Βούρβαχη και Κάτι Μάρτον και στα αμερικανικά αρχεία, που αποχαρακτηρίστηκαν κατά διαστήματα και είδαν το φως της δημοσιότητας. Ωστόσο, πολλά αρχεία κυρίως στις ΗΠΑ είναι λεηλατημένα ή σκοπίμως λογοκριμένα, και κάποια,  που έπρεπε να δοθούν στη δημοσιότητα, απαγορεύτηκαν για αρκετά ακόμη χρόνια. Ωστόσο, παρά τα εμπόδια οι συγγραφείς ξεδιπλώνουν με ημερολογιακή καταγραφή, και όπου χρειαζόταν ώρα με την ώρα, τα γεγονότα της υπόθεσης Πολκ, αφού ξεσκαρτάρισαν τα αυθεντικά και τα ισχύοντα από τα χαλκευμένα και τα ψευδή. Δίνουν συστηματικά και εμπεριστατωμένα τα  στοιχεία του επίσημου σεναρίου, που είναι η κατασκευασμένη κατάθεση του Στακτόπουλου, αλλά και των υπόλοιπων σεναρίων-εκδοχών,  συσχετίζουν και διασταυρώνουν τις παρεχόμενες πληροφορίες, για να φθάσουν σε  τεκμηριωμένα αποτελέσματα  των επιμέρους  ερωτημάτων και σκοτεινών σημείων.

Το βιβλίο των αγαπητών συναδέλφων είναι μια τίμια, αναθεωρητική έρευνα, που συμβάλλει με τα νέα στοιχεία στον εντοπισμό των ενόχων και στην επίσπευση της δικαστικής αθώωσης του δεύτερου θύματος της σκευωρίας. Όσο κι αν είναι γνωστά αρκετά στοιχεία της υπόθεσης Πολκ,  με τον πρωτότυπο τρόπο της γραφής του, την ελκυστική παράθεση των νέων στοιχείων, την διασταυρωμένη αναφορά και πλοκή των παλιότερων εκδοχών της υπόθεσης  και την καταγραφή του ζοφερού πολιτικού κλίματος, των τόπων και των προσώπων που σχετίζονται με το ανεξιχνίαστο έγκλημα της Θεσσαλονίκης, κάνουν το βιβλίο ‘’Οι έξι θάνατοι του Τζορτζ Πολκ’, καινοτόμο, ευανάγνωστο και χρήσιμο για την περαιτέρω έρευνα, τη γνώση και την κατανόηση μιας από τις πιο σκοτεινές πολιτικές δολοφονίες του εικοστού αιώνα.

Κάποιες επισημάνσεις τώρα για το περιεχόμενου του βιβλίου.  Από την παράθεση  των στοιχείων βγαίνει κάποιο νέο τεκμηριωμένο συμπέρασμα για την πολύκροτη υπόθεση; Νέα τρανταχτή, αποκαλυπτική είδηση, που να αλλάζει ριζικά τα ως τώρα δεδομένα της υπόθεσης  και να απαντά στα θεμελιώδη ερωτήματα, δεν είδα στο βιβλίο. Υπάρχουν όμως έμμεσες πληροφορίες, αρκετά νέα στοιχεία από τη νεότερη μελέτη των απόρρητων αρχείων, διασταυρώσεις και ξεκαθάρισμα των στερεότυπων και  της έρευνας γύρω από τον Πολκ, που προωθούν αρκετά βήματα μπροστά την υπόθεση.

Το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου του νέου βιβλίου είναι η τεκμηρίωση της μεθοδικής και διαχρονικής συγκάλυψης της υπόθεσης Πολκ από την πλευρά κυρίως των Αμερικανών και δευτερευόντως των Βρετανών. Μέχρι σήμερα ξέραμε ότι η αμερικανική πλευρά έκανε το παν για να αποκαλυφθεί ο φυσικός δράστης. Η έρευνα όμως των δύο δημοσιογράφων αποδεικνύει ότι και τότε και τώρα συνεχίζεται η συγκάλυψή της. Ποιο είναι άραγε το επτασφράγιστο μυστικό που δεν θέλουν  με κανένα τρόπο οι Αμερικανοί να βγει στο φως;

Σχεδιαστική αναπαράσταση της δολοφονίας του Πολκ από εφημερίδα της εποχής.

Οι συγγραφείς καταγράφουν και αποκαλύπτουν λεπτομερώς τις προσπάθειες της αμερικανικής πλευράς να μείνει στο σκοτάδι και να ξεχαστεί η υπόθεση Πολκ. Μια από αυτές είναι ότι η σορός του Πολκ τάφηκε στην Αθήνα, όχι  ξεχωριστά, αλλά στον κοινό τάφο της οικογένειας Κοκώνη, απ’ όπου προέρχεται η ελληνίδα γυναίκα του. Ανάμεσα λοιπόν στα έξι ονόματα του τάφου χαράχτηκε στην πλάκα και το μοναδικό στα αγγλικά  όνομα: ‘’Τζορτζ  Πολκ, υπολοχαγός του Αμερικανικού Ναυτικού’’. Αποσιωπήθηκε παντελώς η ιδιότητα του δημοσιογράφου, δεν καταγράφηκε ούτε καν η κοινή, αυτή του δημοσιογράφου-στρατιωτικού. ’Ήταν ο δεύτερος θάνατος του δημοσιογράφου, σημειώνουν  οι συγγραφείς, για τον οποίο αποδεδειγμένα ευθύνονται οι συμπατριώτες του και αποτελούσε μια βαριά προσβολή την οποία οι συνάδελφοί του στην Αμερική ‘κατάπιαν’ αμάσητη…. Φρόντισαν στην πορεία να μη σπάσει κάπου η υπόθεση κι έτσι σήμερα, 70 χρόνια μετά, να παραμείνουν αναπάντητα τα βασικά ερωτήματα: Ποιος τον σκότωσε:, γιατί τον σκότωσε;. Ισως σήμερα, επιμένουν οι συγγραφείς, θα μπορούσαν να διατυπωθούν κάπως διαφορετικά τα ερωτήματα, καθώς υπάρχουν ήδη διάφορες απαντήσεις: -Θα συγκάλυπταν οι Αμερικανοί εκείνη την εποχή (άνοιξη του 1948) στην Ελλάδα τον… Τσαλδάρη (τον τότε Έλληνα πρωθυπουργό που κατηγορήθηκε ως ένας από τους ηθικούς αυτουργούς), τους πάσης φύσεως παρακρατικούς ή ακόμη περισσότερο τους Βρετανούς, αν η δολοφονία του Πολκ ήταν αντιαμερικανική ενέργεια; -Θα συγκάλυπταν οι Αμερικανοί με τον τρόπο που το έκαναν, μια τέτοια δολοφονία, αν δεν είχαν κάποια έμμεση ή άμεση εμπλοκή; ..’’.

”Έφυγε” αδικαίωτος ο  Γρηγόρης  Στακτόπουλος

Ένα δεύτερο στοιχείο του ανά χείρας βιβλίου είναι η  τεκμηρίωση της αθωότητας του Γρηγόρη Στακτόπουλου και της μεθοδευμένης σκευωρίας εις βάρος του, που ήταν, όπως τονίζεται, μια προσπάθεια κουκουλώματος των πραγματικών συνθηκών  της δολοφονίας. Οι συγγραφείς καταγράφουν τις σαθρές κατηγορίες και τις αυθαίρετες αιτιολογίες, και κρίνουν  ως  αναιτιολόγητες και καταχρηστικές τις αποφάσεις του Αρείου Πάγου, ο οποίος απέρριψε όλες τις διαδοχικές αιτήσεις για την αναψηλάφηση της δίκης, του ίδιου του Στακτόπουλου εν ζωή, και της γυναίκας του μετά το θάνατό του. Παράλληλα, για κάθε αίτηση αναψηλάφησης καταγράφονται όλα τα νέα στοιχεία που προέκυπταν και ενίσχυαν το οπλοστάσιο  για την επανάληψη της δίκης και την αθώωσή του.

Ο Γρηγόρης Στακτόπουλος στη διάρκεια της δίκης του την άνοιξη του 1949.

Όπως τόνιζε και ο πρώην αντεισαγγελέας του ανώτατου δικαστηρίου  Αθανάσιος Καφίρης στο βιβλίο του για τη σκευωρία Στακτόπουλου «κάποια όργανα της Δικαιοσύνης ή σύρθηκαν μοιραία και άβουλα πίσω από κάποιες συγκυριακές σκοπιμότητες ή επρόδωσαν συνειδητά την ιερή αποστολή τους και τον όρκο που έδωσαν». Προσπαθώντας να βρει κάποια εξήγηση για την απόρριψη των διαδοχικών αιτήσεων της οικογένειας Στακτόπουλου, ο Καφίρης αποδίδει την αρνητική στάση των Αρειοπαγιτών «στο συντεχνιακό πνεύμα μιας δήθεν οφειλόμενης συναδελφικής αλληλεγγύης μεταξύ των διαφόρων δικαστηριακών συνθέσεων…».

Ο Γρηγόρης Στακτόπουλος βέβαια έχει δικαιωθεί από την κοινή γνώμη και τους  συναδέλφους του. Η  Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας Θράκης που είχε αναγκαστεί να τον διαγράψει μετά την καταδίκη του  στη δύσκολη εποχή του εμφυλίου, τον αποκατέστησε τιμητικά, εγγράφοντάς τον στα ενεργά μέλη του όταν ήταν ακόμη εν ζωή, απαλείφοντας έτσι το ατιμωτικό στίγμα του δολοφόνου  και τα δεδομένα της σαθρής σκευωρίας. Η δικαστική όμως κάθαρση δεν έγινε ακόμη, ούτε  η τυπική δικαίωσή του από την ελληνική δικαιοσύνη, η οποία ‘’εμφανίζεται υπερήμερη στην επιτέλεση του καθήκοντός της’’, όπως τόνισε κατ’ επανάληψη ο βασικός συνήγορος της οικογένειας Στακτόπουλου  Στέλιος Παπαθεμελής, που σήκωσε το βάρος της νομικής αναθεώρησης της υπόθεσης. Παραμένει ακατανόητη η στάση της να μην προχωρήσει, έστω με μεγάλη καθυστέρηση, στην αναψηλάφηση της δίκης, την αναθεώρηση της υπόθεσης και την επίσημη αθώωση του Στακτόπουλου που πέθανε αδικαίωτος το 1998…

‘’Κάτι αυγά σουπιάς’’

Τελειώνοντας, θέλω στην αποψινή ευτυχή συγκυρία να καταθέσω την λογοτεχνική διάσταση της υπόθεσης, την λογοτεχνική, αν μου επιτρέπετε, αλήθεια, του φίλου πεζογράφου, Γιώργου Σκαμπαρδώνη. Κι αυτός στην αλυσίδα των δημοσιογράφων… . Σε ένα  διήγημά του με τίτλο ‘’Κάτι αυγά σουπιάς’’, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του ‘’Νοέμβρης’’, τρώγοντας το αγαπημένο του φαγητό σπανάκι με σουπιά, σκέφτεται την δολοφονία του Πολκ και κάνει διάφορες αναδρομικές σκέψεις και εκτιμήσεις για την υπόθεση.

Σας διαβάζω το ακροτελεύτιο τμήμα του διηγήματος, με τις σκαμπαρδώνειες νύξεις για την ιστορική και λογοτεχνική αλήθεια και τις συμπαραδηλώσεις τους:

‘’… Τα χέρια και τα πόδια ήταν δεμένα χαλαρά, με καραβόσκοινο – κι εδώ είναι το πιο απροσδόκητο: το σκοινί είχε καλυφθεί από αυγά σουπιάς όπως και οι άδειες κόγχες των ματιών, που τα είχαν φάει τα ψάρια, ή νεκροφάγα πτηνά. Άσχετες κι αδιάφορες οι σουπιές για τον Εμφύλιο, τότε, για τις κατοπινές ερμηνείες της δολοφονίας, για την κυβέρνηση των Αθηνών, ή του Βουνού, για τον μυστήριο Στακτόπουλο, που καταδικάστηκε  (μετά από σκευωρία, πιθανώς), ως συνεργός στον φόνο, / πήγαν και γέννησαν, του καλού καιρού, πάνω στο καραβόσκοινο, με το οποίο ήταν δεμένα τα χέρια και τα πόδια του νεκρού δημοσιογράφου Τζώρτζ Πόλκ/ και μέσα στ’ άδεια του μάτια. Τα θεώρησαν καλά, κατάλληλα μέρη, μια ασφαλή φωλιά για τ’ αυγά τους.

Τώρα, εξήντα δύο χρόνια μετά, τσιμπάω ένα κομμάτι σουπιάς και το γεύομαι επίμονα στον ουρανίσκο και στη γλώσσα. Κάπου, πολύ βαθιά μέσα μου, νιώθω πως,  ύστερα από τόσες δεκαετίες, μόνο αυτό – η επιβίωση, η συνέχεια της σουπιάς και το μελάνι της που την προστατεύει απ’ τον εχθρό, όπως συχνά κι εμάς-  ίσως να  είναι η μοναδική, πια, και διαχρονική αλήθεια με κάποιο πολιτικό νόημα. Σκέφτομαι εκείνα τ’ αυγά, πάνω στο σκοινί, μέσα στα μάτια του Πολκ, που δεν έγιναν σουπιές –  παρέμειναν, ξερά, άγονα, κατεστραμμένα, με μια ακατανόητη σημασία, και ανασταίνονται, τώρα, γονιμοποιούνται, φτάνοντας σε κάποια αμφιλεγόμενη υπόσταση, μέσα σ’ αυτό το διήγημα’’..

Χ.ΖΑΦ.

 

 

      

 

 

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here