Αρκετές φορές πέρασε από την περιοχή της Θεσσαλονίκης το θωρηκτό ‘’Αβέρωφ’’ στη διάρκεια μισού σχεδόν αιώνα της μάχιμης δράσης του. Δυο φορές όμως κατέπλευσε στον Θερμαϊκό με προβλήματα και εμπόδια. Τη μια πριν από 86 χρόνια όταν προσάραξε στα αβαθή του Καραμπουρνού, του Μεγάλου Εμβόλου, και την άλλη τον Οκτώβριο του 2017 ως απόμαχος γέροντας, χωρίς τις δικές του μηχανικές δυνάμεις, αλλά με τη συνδρομή ρυμουλκών. Ωστόσο το ιστορικό πλοίο παραμένει ο θρύλος του πολεμικού ναυτικού και συγκινεί αναρριπίζοντας ένδοξε μνήμες, καθώς υπήρξε ο βασικός συντελεστής της ναυτικής εποποιίας των βαλκανικών πολέμων. Είναι ένα εθνικό ναυτικό κειμήλιο που συγκινεί γιατί στο σκαρί του συμπυκνώνεται ο ηρωισμός και η συμβολή του πολεμικού ναυτικού στην απελευθέρωση της Μακεδονίας και των νησιών του Αιγαίου.
Ο ‘Αβέρωφ” την εποχή της ναυτικής του δράσης
Η πρώτη άσχημη εμπειρία του ‘’Αβέρωφ’’ στα νερά του Θερμαϊκού κόλπου ήταν στις 26 Οκτωβρίου το 1931,όταν το θωρακισμένο καταδρομικό του ελληνικού στόλου ήταν ακόμη ισχυρό και μάχιμο. Μετέφερε στη Θεσσαλονίκη ένα υψηλό πρόσωπο, τον πρόεδρο της Δημοκρατίας εκείνης της εποχής Αλέξανδρο Ζαϊμη, για να συμμετάσχει στις εορταστικές εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912. Λίγες ώρες πριν το πλοίο δέσει στην αποβάθρα του Λευκού Πύργου, εξαιτίας απρόβλεπτου χειρισμού, προσάραξε στην άμμο κοντά στην ακτή του Καραμπουρνού.
Τα αίτια της προσάραξης του ‘’Αβέρωφ’’
Εφημερίδα ”Μακεδονία” (27.10.31). Από το Ιστολόγιο “Φωτογραφίες Θεσσαλονίκης”
Το σχετικό δημοσίευμα τη εφημερίδας ‘’Μακεδονίας’’ την επόμενη μέρα (27.10.1931) έγραφε για τις συνθήκες της προσάραξης του ‘’Αβέρωφ’’: «…Ο αξιωματικός της πορείας ο οποίος ωδήγει κατά το τετράωρον εκείνο το θωρηκτόν, μολονότι είναι είς εκ των εμπειροτέρων αξιωματικών του πολεμικού μας Ναυτικού, δεν κατώρθωσε να διακρίνη το αβαθές των υδάτων, λόγω της πυκνοτάτης ομίχλης, η οποία επεκράτει την στιγμήν εκείνην. Και χωρίς κανείς εκ των επιβαινόντων να αντιληφθή πώς, το θωρηκτόν επόδισεν επί της άμμου.
Ο αξιωματικός κατέβαλεν αμέσως πάσαν προσπάθειαν, οδηγών το θωρηκτόν προς τα οπίσω δια την ανέλκυσίν του εκ της άμμου. Αλλ’ αι προσπάθειαί του, απέβησαν εις μάτην. Ο “Αβέρωφ”, ο κολλοσσός αυτός που έχει χωρητικότητα 11 και πλέον χιλιάδων τόνων, δεν ήτο δυνατόν πλέον, παρά πάσαν προσπάθειαν, ν’ ανασυρθεί από την άμμον των αβαθών υδάτων που σχηματίζονται παρά το Καραμπουρνού. …»
Τελικά, ο πρόεδρος και η συνοδεία του μεταφέρθηκε με άλλο πολεμικό πλοίο στη Θεσσαλονίκη, ενώ ο ‘’Αβέρωφ’’ ανελκύστηκε την άλλη μέρα με τη βοήθεια ρυμουλκών που κατέφθασαν από την Αθήνα και ξεκόλλησαν από την άμμο το ιστορικό πλοίο.
Το συγκινητικό ταξίδι στο Αιγαίο μετά τον παροπλισμό του
Από την υποδοχή του πλοίου στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης
Το 1912-13 ο ‘Αβέρωφ’ με ναύαρχο τον άλλο θρύλο της ελληνικής ναυτοσύνης, τον παράτολμο Παύλο Κουντουριώτη, αλώνιζε το Αιγαίο. Το «πλοίο του διαβόλου», όπως το ονόμαζαν από τον φόβο τους οι Τούρκοι, έκλεισε τον τουρκικό στόλο στα Δαρδανέλια μετά από τις νικηφόρες μάχες της Λήμνου και της Έλλης, και ελευθέρωσε τη Χίο, τη Λέσβο, τη Λήμνο, την ‘Ιμβρο, το Άγιον Όρος και στο τέλος του Α΄παγκόσμιου πολέμου αγκυροβόλησε στο Βόσπορο απέναντι από την Αγιά Σοφιά και ύψωσε τον Οκτώβριο του 1918 την ελληνική σημαία στην Κωνσταντινούπολη. Ακόμη και στη Μικρασιατική εκστρατεία συμμετείχε καιμετά την καταστροφή μετέφερε Μικρασιάτες πρόσφυγες στη νέα πατρίδα. Το ‘’Αβέρωφ’’ σε επιχειρησιακό επίπεδοεκείνη την περίοδο άλλαξε τις ισορροπίες στο Αιγαίο.
Το πλοίο θρύλος ξαναπέρασε συρόμενο από τα ίδια νερά στο ταξίδι του για τη Θεσσαλονίκη, αναπτερώνοντας και συγκινώντας τους νησιώτες που βρίσκονταν στη ρότα του. Την ίδια συγκίνηση ένιωσαν και οι αξιωματικοί και οι ναύτες που επανδρώνουν το πλοίο. «Νιώσαμε ότι ο ‘’Αβέρωφ’’ ξανάζησε στιγμές όπως τότε που ήταν εν ενεργεία. Το λειτουργήσαμε ως πλοίο εν ενεργεία και ταξιδέψαμε μαζί του στην ιστορία διασχίζοντας το Αιγαίο», τόνισε με συγκίνηση ο σημερινός κυβερνήτης του.
Ο ”Αβέρωφ” δένει στην Α΄προβλήτα του λιμανιού
Ήταν το πρώτο και ίσως το τελευταίο ταξίδι του μετά τη μόνιμη αγκυροβόλησή του στο τέλος της δεκαετίας του 1940 στον Φλοίσβο του Πειραιά και τη μετατροπή του σε μουσείο. Χρειάστηκαν μόνο 48 ώρες για το ταξίδι του για να φτάσει στη Θεσσαλονίκη όπου το υποδέχτηκαν με αψίδες νερού και εμβατήρια από τη μπάντα του Ναυτικού. Για να μπορέσει να κινηθεί στο νερό το πλοίο επισκευάστηκε και συντηρήθηκε τον τελευταίο καιρό σε ναυπηγείο.
Ανακαινισμένο, αλλά διατηρώντας όλη την πατίνα του χρόνου στον εξοπλισμό του, μαζί με τα κειμήλια από την ιστορία του πλοίου, τις μέρες της παραμονής του στη Θεσσαλονίκη θα δεχτεί πολλούς επισκέπτες, κυρίως μαθητές, για να μάθουν τη ζωντανή ιστορία του πλοίου και του πολεμικού ναυτικού.
Ένα «τυχερό πλοίο»
Ο ‘’Αβέρωφ’’ είναι ένα τυχερό πλοίο από το 1911 που παραδόθηκε στην Ελλάδα μετά την κατασκευή του στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Παρόλο που συμμετείχε σε δύο παγκόσμιους πολέμους και στις ναυτικές επιχειρήσεις των βαλκανικών πολέμων δεν χάθηκε στη δίνη του πολέμου ούτε έπαθε ζημιές στις παράτολμες ναυμαχίες με τον Κουντουριώτη ως ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου. Γλίτωσε ακόμη από το να γίνει παλιοσίδερα όταν γέρασε, χάρη στη αντίδραση των ναυτικών του και κρατικών παραγόντων που κράτησαν τον ‘’Αβέρωφ’’ ως εθνικό κειμήλιο και το μετέτρεψαν σε μουσείο.
Ακόμη ο ‘’Αβέρωφ’’ είναι ένα πλοίο που αποτυπώνει πολλές ελληνικές αρετές: Είναι απόκτημα της εθνικής ανασυγκρότησης του 1912 με ξένο δάνειο και ευεργεσία, καθώς το ένα τρίτο του κόστους κατέβαλε ο εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ, που έδωσε και το όνομά του στο πλοίο. Είναι άρρηκτα δεμένο με την αγαστή συνεργασία πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, του Βενιζέλου και του ναυάρχου Κουντουριώτη, που διπλασίασαν την Ελλάδα. ‘Ενα πλοίο-θρύλος που συνδέθηκε με τις καλές και τις κακές στιγμές του έθνους και του ελληνικού λαού, γι’ αυτό και συνεχίζει να προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μεγάλη συγκίνηση.
Χ.ΖΑΦ.
[…] πλοίο-μουσείο καταπλέει στη Θε&sigma… μετά τον Β΄ […]