Ασκήσεις στη δοκό, ΧΑΝΘ, 1930
Επί δεκαετίες στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς μαθητικά σύνολα αρρένων ή θηλέων παρουσίαζαν σε γήπεδα ένα συναρπαστικό θέαμα με ασκήσεις γυμναστικής, χορούς και αγώνες στίβου. Μια από τις νοσταλγικές σχολικές εκδηλώσεις του εικοστού αιώνα, που επιβίωσαν ως την περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών, ήταν οι γυμναστικές επιδείξεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς, πριν από τις ετήσιες εξετάσεις του Ιουνίου.
Εκατοντάδες μαθητές και μαθήτριες από όλα τα δημόσια σχολεία αρρένων και θηλέων της Θεσσαλονίκης, ξεχωριστά κατά φύλο, παρουσίαζαν στα μεγάλα γήπεδα της πόλης, σε ενιαίο σύνολο, εντυπωσιακό θέαμα με την παρουσία χιλιάδων θεατών. Οι επιδείξεις περιλάμβαναν παρέλαση των μαθητικών τμημάτων, γυμναστικές ασκήσεις, χορευτικές φιγούρες με κορδέλες, αγώνες στίβου και ελληνικούς χορούς. Οι γυμναστικές επιδείξεις αποτελούσαν κριτήριο για το εκπαιδευτικό επίπεδο των σχολείων στην κοινωνία, γι’ αυτό όλα τα σχολεία με τη συμβολή των καθηγητών γυμναστών έδιναν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην προετοιμασία και στην τελική εμφάνιση.
Πάνω, γυμναστικές επιδείξεις σχολείων της Θεσσαλονίκης στο παλιό γήπεδο της ΧΑΝΘ. Κάτω, στο Καυταντζόγλειο στάδιο το 1962.
Οι περισσότεροι από τους παλιούς Θεσσαλονικείς θα θυμούνται τα περίφημα παραγγέλματα στην παλιά καθαρεύουσα που έδινε με στεντόρεια φωνή ο γυμναστής στο γεμάτο με μαθητές γήπεδο: «Κάμψις των χειρών εμπρός, πρότασις και εν συνεχεία σύμπτυξις, Επίκυψις και διάστασις των ποδών, στροφή της κεφαλής δεξιά, άρσις του αριστερού ποδός σε δύο χρόνους…» κ.ά. Ανάλογα με τα ήθη των καιρών ήταν και η αμφίεση των μαθητριών στις γυμναστικές επιδείξεις. Το συνήθη σορτ απαγορεύονταν και οι εγκύκλιοι του υπουργείου παιδείας περιέγραφαν με ακρίβεια το μήκος της «περισκελίδος», της φούστας που κάλυπτε τα πόδια ως κνήμη. Μεταπολεμικά, αρκετά σχολεία είχαν εφαρμόσει το σορτς ως το γόνατο που στην επαρχιακή τους εκδοχή εμφανίζονταν ως «φουφούλες», φαρδιά λευκά παντελονάκια που έσφιγγαν στο ύψος του γόνατου με λάστιχο. Πάντως μέσα στην σεξουαλική πείνα της εποχής, οι γυμναστικές επιδείξεις προσέλκυαν και το ειδικό ανδρικό κοινό που έβρισκε ευκαιρία να… θαυμάσει τις καλλίγραμμες μαθήτριες στη διάρκεια των ασκήσεων.
Εντυπωσιακό θέαμα
Τα δημόσια σχολεία και κυρίως τα ιδιωτικά παρουσίαζαν εντυπωσιακές χορογραφικές επιδείξεις που ενθουσίαζαν τις κερκίδες με το θέαμά τους και τις γυμναστικές φιγούρες. «Οι επιδείξεις όμως που προκάλεσαν ρίγη εθνικής συγκίνησης, γράφει η Πέρσα Αγραφιώτου-Ζαχοπούλου (Σχολεία της Θεσσαλονίκης), ήταν εκείνες που το 1945, αμέσως μετά την απελευθέρωση, παρουσίασε η γυμνάστρια Ε. Καραλή της σχολής Βαλαγιάννη. Οι 160 μαθήτριες μπήκαν σε πυκνή στοίχιση στο στάδιο της ΧΑΝΘ κρατώντας από δύο μικρές ελληνικές σημαίες και όταν η καθηγήτρια τους φώναξε το παράγγελμα «αραιώσατε» 320 ελληνικές σημαίες ξεδιπλώθηκαν στον αέρα κι έγιναν όλα εκεί γαλάζια και λευκά».
Οι τοπικές εφημερίδες αφιέρωναν εκτενή ρεπορτάζ στις γυμναστικές επιδείξεις των σχολείων, που αποτελούσαν κοσμική εκδήλωση της χρονιάς με την παρουσία των τοπικών αρχών και άλλων επισήμων και προσκεκλημένων. Αντιγράφουμε ένα σχετικό απόσπασμα από την εφημερίδα «Αλήθεια» της 25 Μαϊου του 1920: «Εχθές εν τω γυμναστηρίω «Ηρακλής» (σ.σ. που βρισκόταν στο χώρο της σημερινής πανεπιστημιούπολης, ανάμεσα στο παλιό κτίριο της Φιλοσοφικής και τη Φυσικομαθηματική σχολή) έλαβεν χώραν τελετή γυμναστικών επιδείξεων του Γυμνασίου Θηλέων, του Διδασκαλείου Θηλέων και του Ανωτέρου Παρθεναγωγείου. Παρέστησαν αι πολιτικαί και στρατιωτικαί αρχαί, οι μητροπολίται Θεσσαλονίκης, Μυτιλήνης και Πρεβέζης και πλείστοι άλλοι θεαταί, ιδίως οικογένεια μαθητών. Η μουσική του Παπαφείου Ορφανοτροφείου εποίκιλε την εορτήν δι’ ωραίων μουσικών τεμαχίων. Αι ασκήσεις εξετελέσθησαν μετά τελείας επιτυχίας και χάριτος. Μετά τας ασκήσεις εψάλησαν διάφορα άσματα και εχορεύθησαν ελληνικοί χοροί. Οι παρευρεθέντες καταγοητευθέντες συνεχάρησαν θερμώς τα διευθυντρίας των ανωτέρω εκπαιδευτηρίων και τους γυμναστάς αυτών».
Στο παλιό γήπεδο της ΧΑΝΘ
Διάσημος χώρος γυμναστικών επιδείξεων ήταν το γήπεδο της ΧΑΝΘ. Εκεί έγιναν και οι πιο πολλές εκδηλώσεις των σχολείων. Επίσης μαθητικές επιδείξεις γίνονταν και στο παλιό γήπεδο του «Ηρακλή», στην πανεπιστημιούπολη, ενώ στη δεκαετία του 1960 εξαιρετικές επιδείξεις με τη συμμετοχή πολλών γυμνασίων έγιναν στο Καυταντζόγλειο στάδιο. Όλα σχεδόν τα γήπεδα της πόλης και τα προαύλιο των σχολείων χρησιμοποιήθηκαν για τις μαθητικές επιδείξεις των δημόσιων δημοτικών και γυμνασίων και των ιδιωτικών σχολείων.
Παρέλαση σχολείων θηλέων σε προπολεμικές γυμναστικές επιδείξεις στο γήπεδο της ΧΑΝΘ.
Η καλή αυτή παράδοση καταργήθηκε το 1975 κι έμεινε η γλυκιά νοσταλγία για τις παλιότερες σχολικές γενιές που είχαν αναγάγει τις γυμναστικές επιδείξεις στη σημαντικότερη σχολική δημόσια εκδήλωση. Στις μέρες μας γίνονται γυμναστικές επιδείξεις διαφόρων δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων, αλλά δεν έχουν τη μαζική εμφάνιση και αίγλη που παρουσίαζαν οι μαζικές μαθητικές εκδηλώσεις στο τέλος της χρόνιας στη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Χ.ΖΑΦ.
