Οι παλιές διοργανώσεις της ΔΕΘ με τα διάφορα δρώμενα συγκρότησαν μια μυθολογία γύρω από τον θεσμό, ενώ η νοσταλγική ενατένισή τους παραμένει ακόμη ζωντανή. Η ψυχαγωγία των επισκεπτών, το λούνα παρκ, οι σχοινοβάτες, ο γύρος του θανάτου, η μαύρη μπίρα, τα πυροτεχνήματα, τα πολύχρωμα φώτα, έδιναν την αίσθηση μιας μαγικής πόλης στην καρδιά της μεγαλούπολης.
Η παλιά έκθεση, από την ίδρυσή της ως τη μεταπολίτευση του 1974 διατήρησε το διττό χαρακτήρα, να είναι συγχρόνως μια εκδήλωση εμπορική και ψυχαγωγική. Για το λόγο αυτό, πέρα από την προσπάθεια καλύτερης οργάνωσης και προβολής των περιπτέρων και των εκθεμάτων, η διοίκηση της ΔΕΘ έδινε μεγάλη σημασία στην ψυχαγωγία των επισκεπτών με διάφορες εκδηλώσεις, σταθερές και έκτακτες, καθ’ όλη τη διάρκεια της Έκθεσης. Αυτά τα ψυχαγωγικά στοιχεία, μαζί με τη γοητεία που πρόσφερε με τα τεχνολογικά επιτεύγματα και τα παράξενα εκθέματα, τα φώτα, τα πυροτεχνήματα και την κοσμοσυρροή μέσα κι έξω από τις εκθεσιακές εγκαταστάσεις, αποτελούσαν την εξωεμπορική πραγματικότητα, τη μυθολογία της έκθεσης.
Πρωτόφαντη ατμόσφαιρα
Για 22 ή 15 μέρες, ανάλογα με το χρόνο λειτουργίας κάθε εποχής, η Έκθεση αποτελεί για πολλές γενιές Θεσσαλονικιών και επισκεπτών τη Ντίσνεϊλαντ των παιδικών και εφηβικών χρόνων. Η Έκθεση έδινε μια ονειρική πραγματικότητα και με την προσδοκία και τη διαφορετική ατμόσφαιρα, πρόσφερε για δύο ή τρεις εβδομάδες μια άλλη εικόνα ζωής που δεν τη συναντούσες τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου. Ήταν μια μικρή πόλη, φωτεινή και με άλλες παρουσίες και ρυθμούς, διαφορετική από τη μεγάλη πόλη που την περιέκλεισε στην αγκαλιά της. Πρώτα πρώτα σε μια επίσκεψη στη ΔΕΘ έβλεπες πολλά παράξενα, καινούργιες εικόνες, ατραξιόν, χρωματιστά φέιγ βολάν, καθημερινές προσκλήσεις και προκλήσεις, ενώ τα μηνύματα και τα τραγούδια που ακούγονταν από τη ραδιοφωνική εγκατάσταση σε όλη την έκθεση, ανάμικτα με διαφημίσεις και αναζητήσεις χαμένων παιδιών μέσα στον κοσμοχαλασμό, έδιναν μια ασυνήθιστη ατμόσφαιρα. Ήταν ένας μαγικός κόσμος που χάνονταν με το κλείσιμο της ΔΕΘ.
Το λούνα παρκ
Ο μεγαλύτερος πόλος έλξης του μεγάλου κοινού και ιδίως των νέων ήταν το λούνα παρκ, που απλωνόταν στην νότια πλευρά της Έκθεσης, εκεί που στήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το Βελλίδειο Συνεδριακό Κέντρο. Με διάφορες παραλλαγές κάθε χρονιά, είχε όλα τα «δομικά» στοιχεία ενός συνηθισμένου λούνα παρκ: τα συγκρουόμενα αυτοκίνητα, οι περιστρεφόμενες στον αέρα κούνιες, το «τρένο φάντασμα», η «ρόδα», ο «γύρος του θανάτου», οι παραμορφωτικοί καθρέπτες, οι μετρητές σωματικής δύναμης και άλλα που μάγευαν τη νεολαία.
Το λούνα παρκ με ποικιλία εντυπωσιακών παιχνιδιών ανήκε σε επιχειρηματίες που έρχονταν από την Αθήνα και το εγκαθιστούσαν στην Έκθεση μόνο κατά την περίοδο της λειτουργίας της. Αυτή η μόνιμη απουσία του από την πόλη το έκανε πιο εκλυστικό στους ντόπιους που το περίμεναν με ανυπομονησία,το είχαν ταυτίσει με την Έκθεση. Υπενθυμίζουμε ότι το μόνιμο Λούνα πάρκ δημιουργήθηκε στη Θεσσαλονίκη, στην περιοχή του Μεγάρου Μουσικής, στο Ποσειδώνιο, μόλις το 1970 , κι αργότερα μετατοπίστηκε σε άλλες περιοχές της ανατολικής πόλης. Πέρα από τα μηχανικά παιχνίδια, στο λούνα παρκ της ΔΕΘ εμφανίζονταν και ταχυδακτυλουργοί, ζογκλέρ, ακόμη και άγρια ζώα και φίδια που μεγάλωναν την περιέργεια του κοινού. Το λούνα παρκ απομακρύνθηκε από τις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ, στη δεκαετία του 1970 με την αλλαγή του χαρακτήρα της ΔΕΘ σε καθαρά εμπορικό θεσμό.
Ο «γύρος του θανάτου»
Περισσότερο δημοφιλής από τις ψυχαγωγικές προσφορές της ΔΕΘ ήταν ο «γύρος του θανάτου», ίσως γιατί ανέβαζε στα ύψη την αδρεναλίνη των θαρραλέων θεατών που τολμούσαν να τον παρακολουθήσουν. Η ατραξιόν αυτή ήταν μια επικίνδυνη ακροβασία με μοτοσικλέτα στο εσωτερικό ενός γιγάντιου ξύλινου βαρελιού. Ένας μοτοσικλετιστής πάνω σε μια θορυβώδη μοτοσικλέτα έκανε κύκλους κάθετα στα τοιχώματα του «βαρελιού», που άρχιζαν από τον πάτο και έφταναν ως το χείλος, στο ύψος σχεδόν της κατασκευής απ’ όπου παρακολουθούσαν οι θεατές, οι οποίου πατούσαν σε μια περιμετρική σκαλωσιά κι έβλεπαν τα δρώμενα του ακροβάτη σκύβοντας το κεφάλι στο εσωτερικό του κυλίνδρου. Από την Έκθεση πέρασαν αρκετοί ριψοκίνδυνοι ακροβάτες του «γύρου του θανάτου». Οι πιο διάσημοι ήταν οι αδελφοί Ρίβα που άφησαν εποχή με τα επικίνδυνα ακροβατικά, σε σημείο να χάσουν μέσα στον κίλυνδρο (εκτός ΔΕΘ) δυο από τα μέλη της οικογενείας τους.
Η μαύρη μπίρα
Όπως είπαμε, η προπολεμική διοργάνωση της ΔΕΘ ως τη δεκαετία του 1970 ήταν μια εμποροπανήγυρη που στηριζόταν στην προσέλκυση όχι μόνο εμπορικών επισκεπτών αλλά και περισσότερων απλών επισκεπτών-καταναλωτών. Γι’ αυτό, πέρα από τα περίπτερα είχαν οργανωθεί στην Έκθεση εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία και μικρά υπαίθρια κιόσκια και καντίνες που πρόσφεραν διαφόρων ειδών εδέσματα και το κατεξοχήν εκθεσιακό φαγητό: τα μεγάλα σάντουιτς με λουκάνικα Φραγκφούρτης και μουστάρδα, που συνοδεύονταν με μαύρη μπίρα που προσφέρονταν σε ειδικά ποτήρια κρίκερ.
Η μαύρη μπίρα, στην πραγματικότητα σκούρα καφέ μπίρα, προσφερόταν αποκλειστικά στην ΔΕΘ, γι’ αυτό πολλοί επισκέπτες, όχι μόνο από τη Θεσσαλονίκη, πήγαιναν στην Έκθεση για να γευτούν το περίφημο αυτό ποτό. Τη μαύρη μπίρα τύπου Μονάχου, έβγαζε αποκλειστικά για κατανάλωση στη ΔΕΘ το εργοστάσιο ζυθοποιίας του Φιξ που λειτουργούσε στη δυτική Θεσσαλονίκη από το 1926 ως τη δεκαετία του 1970. Τα σάντουιτς με το λουκάνικο και το κρίκερ με τη μαύρη μπίρα, όπως θυμούνται παλιοί Θεσσαλονικείς, ήταν μέρος του μεγάλου νοσταλγικού πανηγυριού της ΔΕΘ.
Οι φωτογραφίες της ΔΕΘ καταγράφουν την εξέλιξη της πόλης και της ελληνικής κοινωνίας
Οι φωτογραφίες της Έκθεσης αποτυπώνουν την εξέλιξη της ίδιας της ελληνικής κοινωνίας ενός σχεδόν αιώνα. Καταγράφουν την εξέλιξη της φυσιογνωμίας των Ελλήνων, τις αλλαγές της ενδυμασίας κάθε εποχής, τις συνήθειες και τις προτιμήσεις τους. Περισσότερο από τους απλούς επισκέπτες, οι φωτογραφίες της ΔΕΘ καταγράφουν του επίσημους, τους πολιτικούς, υπουργούς και πρωθυπουργούς στη Θεσσαλονίκη. Μέσα από το διαχρονικό άλμπουμ της ΔΕΘ καταγράφεται η πολιτική ιστορία της χώρας. Οι πρωταγωνιστές της πολιτικής σκηνής επισκέπτονται αντιπροσωπευτικά εκθέματα, κάνουν οικονομικές εξαγγελίες, υπόσχονται έργα για το παρόν και το μέλλον της πόλης.
Ειδικά για τη Θεσσαλονίκη, θα έλεγε κανείς ότι η ΔΕΘ έχει ταυτιστεί με την πολεοδομική εξέλιξη της πόλης κατά τον εικοστό αιώνα και τις κοινωνικές και οικονομικές ελπίδες των κατοίκων της. Την περίοδο της Έκθεσης η Θεσσαλονίκη γίνεται το κέντρο της χώρας. Χιλιάδες επισκέπτες από όλη την Ελλάδα διοργανώνουν εκδρομές και την επισκέπτονται. Συνδυάζουν την διοργάνωση με μια επίσκεψη στη «συμπρωτεύουσα». Ξενοδοχεία και ταβέρνες γεμίζουν από επισκέπτες. Οι πολιτικοί εξαγγέλλουν έργα από το βήμα της. Μπορεί να γραφεί η ιστορία της πόλης μέσα από τις πολιτικές εξαγγελίες και τις προσδοκίες των ανθρώπων της.
Αλλά και η ίδια η Θεσσαλονίκη μεγαλώνει αρμονικά με τη ΔΕΘ. Έχει αυξημένες προσδοκίες για την εξέλιξή της από τη διοργάνωση, αλλά συχνά διαψεύδεται. Τα κέρδη τελικά που αποκομίζει δεν είναι ισάξια με τις προσδοκίες της, αλλά οι συναισθηματικοί δεσμοί παραμένουν δυνατοί και ακατάλυτοι, όπως ανάμεσα σε μάνα και θυγατέρα.
Χ.ΖΑΦ.
